اختلال سایکوتیک

اختلالات سایکوتیک چیست؟

اختلالات سایکوتیک گروهی از اختلالات روانی شدید هستند که طی آن بیمار با واقعیت قطع رابطه کرده است. در طول دوره سایکوتیک، اغلب بیماران توهم و هذیان را تجربه می کنند. توهم ادراک غلطی است که هیچ پایه ای در واقعیت ندارد. توهم می تواند بصورت دیداری، شنیداری، بویایی و لمسی باشد. هذیان نیز فکر غلطی است که با واقعیت های موجود تطابق ندارد. بیمار چنین افکاری را حتی با بودن شواهد مسلم علیه آن، در ذهن خود حفظ می کند و دیگران آن را قبول ندارند. عمده ترین اختلال سایکوتیک، اسکیزوفرنی (روان گسیختگی) است. سایر اختلالات عبارت اند از: اسکیزوفرنی فرم، اسکیزوافکتیو، هذیانی، سایکوتیک گذرا، سایکوتیک مشترک و سایکوزهای پس از زایمان.

امروز در این مقاله از ماورای سلامت نکات خیلی مفید و عملی و کاربردی را برای شما در نظر گرفته ایم.

 

 

تاریخچه سایکوتیک

کلمه‌ی روان پریشی یا سایکوتیک اولین بار در سال ۱۸۴۱ توسط کارل کنستات به ادبیات روانپزشکی وارد شد. کارل فردریش کانستات (۱۸۰۷ـ۱۸۵۰) پزشک و نویسنده‌ی پزشکی آلمانی بود.

تمدن‌های اولیه جنون و تقریبا همه‌ی بیماری‌ها را پدیده‌ای می‌دانستند که از ماورا الطبیعه بر افراد تحمیل می‌شود. برخلاف باورهای رایج مردم در قرن چهارم، که گمان می‌کردند بیماری‌ها از ماوراطبیعه نشات می‌گیرند، بقراط فیلسوف و پزشک قرن چهارم، علت بیماری‌ها را طبیعی می‌داند و بر اساس تعالیم پزشکی خود، دلایل ماوراطبیعه را رد می‌کند.

بقراط در این باره می‌گوید: « انسان‌ها باید بدانند که از مغز، و فقط از مغز، لذت‌ها، شادی‌ها، خنده‌ها و شوخی‌های ما و همچنین غم‌ها، دردها، غصه‌ها و گریه‌های ما ناشی می‌شود.

از طریق آن، ما فکر می‌کنیم، می‌بینیم، می‌شنویم، و زشت را از زیبا، بد را از خوب، خوشایندی را از ناخوشایند تشخیص می‌دهیم. این همان چیزی است که ما را دیوانه یا می‌کند، ترس را به ما القا می‌کند، چه شب و چه روز، بی خوابی، اشتباهات نامناسب، اضطراب‌های بی هدف و غایب را به همراه دارد.»

در آن زمان بقراط از نظریه‌ی هومورالیسم پشتیبانی می‌کرد. بر اساس این نظریه، بیماری‌ها ناشی از تغییر تعادل در مایعات بدن از جمله خون، بلغم، صفرا سیاه و صفرا زرد است. در مورد روان پریشی تصور می‌شد که علائم ناشی از زیاد بودن بیش ازحد خون و صفرا زرد است. بنابراین درمان پیشنهادی برای روان پریشی در آن زمان، مداخله جراحی و خونریزی بود.

 

انواع اختلال سایکوتیک

اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی

رفتار این افراد تغییر کرده و توهمات و تصاویری خیالی می‌بینند که دیگران نمی‌بینند. این مسئله دیگر جنبه‌های زندگی‌شان را مثل مدرسه و خانواده تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نشانه بیشتر از شش ماه طول می‌کشد.

 

اسکیزوفرنی فرم

این بیماری در علائم کاملاً شبیه به اسکیزوفرنی است با این تفاوت که این نشانه‌های ناگهانی بروز می‌کند و مدت‌زمان آن‌هم حداقل یک ماه و حداکثر شش ماه طول می‌کشد.

 

اختلال اسکیزوافکتیو

افراد مبتلا به این بیماری هم علائم اسکیزوفرنی را دارند هم علائم اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی.

 

اختلال هذیانی

مهم‌ترین نشانه این اختلال توهم داشتن (باوری نادرست ولی ثابت) درباره شرایط واقعی زندگی است، در این بیماری شاید فرد تصور می‌کند در خطر توطئه است. این توهمات حداقل یک ماه طول باید طول بکشد.

موضوع هذیان ها می تواند شامل موارد ذیل باشند:

شهوانی: فرد باور دارد شخص دیگری عاشق اوست.

خود بزرگ بینی: اعتقاد به داشتن استعداد عظیم نهفته، توانایی یا اکتشاف بزرگ.

حسادت: هسته مرکزی هذیان فرد، خیانت کار بودن همسر یا معشوقه اش می باشد.

گزند و آسیب: توطئه ای علیه فرد در جریان است، تحت تعقیب بوده، مسموم شده یا به او دارو خورانده اند و…

جسمی: مایه اصلی هذیان در مورد حواس و کارکرد بدنی فرد است.

 

اختلال روان‌پریشی کوتاه‌مدت با آنی (سایکوتیک گذرا)

افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند رفتار سایکوتیک کوتاه‌مدت و ناگهانی دارند و معمولاً نیز بعد از اتفاقاتی که استرس و فشار روانی زیادی مانند مرگ عزیزان به فرد وارد می‌کند رخ می‌دهد.

 

اختلال سایکوتیک مشترک

زمانی اتفاق می‌افتد که بیمار در رابطه خود دچار توهمی شده و طرف مقابل نیز این توهم را تصدیق می‌کند.

 

اختلال سایکوتیک ناشی از بیماری‌

برخی بیماری‌ها می‌توانند ذهن را تحت تأثیر خود قرار دهند و باعث ایجاد توهمات در بیمار شوند مانند آسیب‌ و تومورهای مغزی هستند.

 

سایکوزهای پس از زایمان

ممکن مادر نشانه‌های از اسکیزوفرنی را بروز دهد مانند توهم. به‌هرحال هرکدام از نشانه‌های بیماری سایکزو و روان پرشی نوعی سایکوز بعد از زایمان به‌حساب می‌آید. این علائم معمولاً با مراقبت‌های پزشکی و حمایت و توجه اطرافیان بعد از سه تا چهار ماه بهبود خواهد یافت.

 

پارافرنی

این بیماری نیز شبیه به اسکیزو فرنی است ولی بیشتر میان کهن‌سالان شایع است.

 

 

 

اسکیزوفرنی (روان گسیختگی)

اسکیزوفرنی بیماری است که حدود یک درصد جمعیت انسانی به آن مبتلا هستند. معمولاً قبل از ۲۵ سالگی شروع می شود. تا آخر عمر باقی می ماند و افراد هیچ طبقه اجتماعی از ابتلای به آن مصون نیستند. کم توجهی و انزوای اجتماعی که به دلیل ناآگاهی عمومی نسبت به این اختلال گریبان‌گیر مبتلایان اسکیزوفرنی می شود، بیماران و خانواده هایشان را آزار می دهد.

اسکیزوفرنی اختلالی است که حداقل ۶ ماه طول می کشد. در این دوره به مدت دست کم یک ماه حداقل دو مورد از علایم مرحله فعال وجود دارند.

علایم مرحله فعال عبارتند از:

۱- هذیان

۲- توهم

۳- تکلم نابسامان (مانند از خط خارج شدن های مکرر یا بی ربط گویی)

۴- رفتاری به وضوح نابسامان

۵- علایم منفی (مانند عدم نوسان حالت عاطفی یا بی ارادگی).

در این بیماری از زمان شروع تا مدت قابل توجهی حداقل یکی از حوزه های کارکرد بیمار مانند شغل، روابط بین فردی یا مراقبت از خود، به نحو چشمگیری به سطح پایین تری نسبت به زمان قبل از شروع بیماری می رسد.

اسکیزوفرنی شامل چند نوع فرعی می باشد

 نوع پارانویید

اشتغال خاطر به یک یا چند هذیان یا داشتن توهم های مکرر شنوایی، مشخصه های نوع پارانویید یا بدگمان هستند.

 

 نوع نابسامان

سابقاً با نام هبفرنی شناخته می شد. مشخصه های آن، واپس روی آشکار به رفتارهای بدوی، مهارگسیخته و سازمان نیافته مانند تکلم نابسامان و رفتار نابسامان می باشد.

 

نوع کاتاتونیک

در این بیماران آشفتگی واضح در کارکرد حرکتی وجود دارد که حداقل با دو مورد زیر مشخص می شود؛ مانند بهت (استوپور)، منفی کاری (مقاومت واقعاً بدون انگیزه دربرابر هر دستوری)، کاتالپسی، برآشفتگی، اتخاذ وضعیت های خاص بدنی، حرکات قالبی (استرئوتیپی)، حرکات ادایی، سکوت (موتیسم)، اکولالی و بالاخره اکوپراکسی.

 

نوع تمایز نیافته

بیمارانی هستند که به وضوح روان گسیخته هستند ولی نمی توان آنها را به راحتی در یکی از سه گروه قبل جای داد.

 

نوع باقیمانده

در این نوع علایم هذیان، توهم، تکلم نابسامان یا رفتار کاتاتونیک به طور برجسته وجود ندارد ولی شواهدی از اختلال وجود دارد. مثلاً علایم منفی یا حداقل دو مورد از معیارهای مرحله فعال به شکلی سبک وجود دارد.

شیوع اسکیزوفرنی در مردان و زنان مساوی است. اسکیزوفرنی در مردان زودتر از زنان شروع می شود. بیشترین سن شروع در مردان ۲۵-۱۵ و در زنان ۳۵-۲۵ سالگی است. شروع بیماری قبل از ۱۰ سالگی و بعد از ۵۰ سالگی بسیار نادر است. یکی از یافته های پرقدرت در پژوهش ها این است که افراد مبتلا بیشتر در زمستان و اوایل بهار متولد شده اند.

گرچه اسکیزوفرنی بنیادی زیستی دارد اما بررسی های انجام شده بر روی دوقلوهای تک تخمکی نشان داده است که عوامل محیطی و روانی نیز در پیدایش اسکیزوفرنی اهمیت دارند.

خودکشی از علل شایع مرگ در مبتلایان است، طوری که حدود ۵۰ درصد بیماران در طول عمر خود حداقل یک بار اقدام به خودکشی می کنند.

 

 

 

 

دلایل بروز اختلالات سایکوتیک

گرچه دلیل اصلی و مشخص این بیماری شناخته‌نشده ولی به عقیده محققین دلایل مختلفی باعث بروز اختلالات سایکوتیک در فرد می‌شود و چند عامل در این نوع بیماری نقش دارند. برخی از بیماران سابقه خانوادگی دارند که نشان دهند تأثیر وراثت و ژنتیک است. عواملی نیز در بروز و پیشرفت این بیماری تأثیر دارند مانند استرس و تنش در زندگی و مصرف مواد اعتیادآور.

بعضی از بیماران سایکوتییک به‌ویژه بیماران اسکیزوفرنی ممکن است در بخشی از مغز که فکر و درک کردن و انگیزه دادن را به عهده دارد دچار مشکلاتی باشند.

 

نشانه‌های اختلالات سایکوتیک

مهم‌ترین علائم در این بیماری هذیان و توهم است که باعث پدید آمدن افکار اشتباه در فرد می‌شود اما این بیماری روانی نشانه‌های دیگری دارد که شامل موارد زیر است

• افکار گیج‌کننده
• حرکاتی آهسته و غیرعادی
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌های سابق
• صحبت‌های درهم و نامفهوم که با واقعیت سازگاری ندارد
• احساس جدا بودن از دیگران
• ناتوان از بیان احساسات خود
• عدم تعادل خلقی (نوسانات خلقی فراوان) یا خلق‌وخویی شبیه به افسردگی
• بی‌توجهی به بهداشت
• مشکل داشتن در برقراری روابط اجتماعی و شخصی

نکته مهم که باید به آن اشاره کرد این است که بیماران سایکوتیک همه علائمی یکسان ندارند و حتی امکان دارد در طول زمان این علائم تغییر کند. به همین دلیل تشخیص صحیح این بیماری باید به دست پزشک متخصص انجام شود.

 

 

 

پنهان کاری در افسردگی سایکوتیک

افراد مبتلا به افسردگی سایکوتیک ممکن است بابت افکارشان احساس خجالت و شرمساری داشته باشند در نتیجه سعی در پنهان کردن این افکار کنند. این پنهان کاری تشخیص این نوع افسردگی را با دشواری مواجه می‌کند.

 

اختلال سایکوتیک ناشی از مصرف مواد اعتیادآور

این بیماری ناشی از مصرف بیش‌ از اندازه و زیاد مواد اعتیادآور اتفاق می‌افتد و باعث توهمات و صحبت‌های نامفهوم و عجیب در فرد بیمار می‌شود.

 

 

 

تشخیص اختلالات سایکوتیک

پزشک در مرحله اول برای تشخیص اختلال با فرد صحبت می‌کنند. بیمار باید به‌صورت کامل معاینه شود و تمام احتمالاتی که ممکن است باعث بروز چنین علائمی شود بررسی میشود، ممکن است از فرد آزمایش خون و حتی تصویربرداری مغزی گرفته شود تا درصورتی‌که بیماری جسمی باعث این حالات شده شناسایی شود. همچنین اگر فرد سو مصرف مواد دارد نیز باید به‌درستی از آن مطلع شوند.

در صورتی هیچ عامل فیزیکی برای بروز این حالات پیدا نشد احتمالاً فرد را به روانپزشک یا روانشناس ارجاع می‌دهند و او نیز با مصاحبه‌های ویژه و ارزیابی‌های تخصص شرایط فرد را بررسی می‌کند تا بتواند تشخیص صحیح و درستی درباره‌ی بیماری فرد داشته باشد.

 

درمان اختلالات سایکوتیک

برای درمان بیماری روانی سایکوتیک معمولاً از ترکیب دارودرمانی و روان‌درمانی استفاده می‌شود.

روان درمانی

گرچه داروهای آنتی سایکوتیک، تکیه گاه اصلی درمان اسکیزوفرنی هستند اما پژوهش ها نشان داده که مداخله های روانی- اجتماعی و از جمله روان درمانی بهبود بالینی را تقویت می کنند.

کاربرد ترکیبی ضدروان پریشی ها و درمان های روانی- اجتماعی، جهت درمان اکثر بیماران اسکیزوفرن سودمندتر از کاربرد هریک از درمان ها به تنهایی خواهد بود.

 

دارودرمانی

داروهای آنتی سایکوتیک که برای رفع علایم اسکیزوفرنی به کار می روند، بر دو دسته عمده اند: آنتاگونیت های گیرنده دوپامین نظیر کلروپومازین، هالوپریدول و آنتاگونیت های توأم سروتونین و دوپامین از قبیل ریسپریدون و کلوزاپین.

 

بستری کردن

دلایل عمده بستری کردن بیمار عبارتند از؛ نیل به اهداف تشخیصی، برقراری دارو درمانی، تضمین امنیت بیمار به خاطر افکار خودکشی یا آدمکشی و رفتارهای نابسامانی که دارد، شامل ناتوانی در برآورده کردن نیازهای پایه ای نظیر خوراک، پوشاک و سرپناه.

بستری کردن از فشارهای وارد بر بیماران می کاهد و به آنها کمک می کند تا به فعالیت های روزانه خود ساختار بدهند. مدت بستری به شدت بیماری و در دسترس بودن تسهیلات درمان سرپایی بستگی دارد.