دفع پروتئین یا پروتئینوری چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟

دوهزار و چهارصد سال پیش، بقراط با اشاره به ارتباط بین حباب‌های روی سطح ادرار و بیماری کلیوی به دفع پروتئین از ادرار اشاره کرد. دفع پروتئین ادراری به میزان بیش از ۱۵۰ میلی‌گرم در روز، پروتئینوری نامیده می‌شود که در افراد سالم به طور قابل توجهی متفاوت است و ممکن است تحت شرایط مختلف به سطوح خطرناک برسد. اکثر تست‌های نشانگر (مثلاً آلبوستین، مولتی استیکس) که از نظر پروتئین مثبت هستند، نتیجه پروتئینوری خوش‌خیم هستند که هیچ عوارض یا مرگ و میر مرتبطی ندارند.

امروز در این مقاله از ماورای سلامت نکات خیلی مفید و عملی و کاربردی را برای شما در نظر گرفته ایم.

افزایش سطح پروتئین در ادرار می‌تواند نشانه آسیب کلیه باشد. در افراد سالم، ادرار حاوی پروتئین بسیار کمی است. زیاده‌روی نشان دهنده بیماری است. پروتئین اضافی در ادرار، اغلب باعث کف آلود شدن ادرار می‌شود؛ گرچه این علامت ممکن است در اثر سایر بیماری‌ها نیز ایجاد شود. پروتئین اورین شدید می‌تواند باعث سندرم نفروتیک شود که در آن تورم بدن افزایش می‌یابد. پروتئین‌ها – که به ساخت ماهیچه و استخوان کمک می‌کنند-  با تنظیم میزان مایعات در خون، با عفونت مبارزه کرده و موجب ترمیم بافت می‌شوند، پس لازم است که در خون باقی بمانند! اما اگر پروتئین‌ها وارد ادرار شوند، در نهایت از بدن خارج شده و بر سلامت بدن اثر منفی می‌گذارند.

دفع پروتئین یا پروتئینوری چیست؟

پروتئینوری به معنی وجود پروتئین اضافی در ادرار به میزان بیش از ۱۵۰ میلی‌گرم در روز است و اغلب، با کمک یک تست نشانگر مثبت (مثلاً آلبوستیکس، مولتی استیکس) و تغییر رنگ معرف به آبی، تشخیص داده می‌شود. کلیه‌های شما تصفیه‌کننده‌هایی هستند که معمولاً اجازه نمی‌دهند پروتئین زیادی از آن‌ها عبور کند. هنگامی که بیماری کلیوی به کلیه‌ها آسیب می‌رساند، پروتئین‌هایی مانند آلبومین ممکن است از خون به ادرار نشت کند. بیماری کلیوی، اغلب علائم اولیه ندارد. پروتئین موجود در ادرار شما ممکن است یکی از اولین علائم باشد.

علت دفع پروتئین یا پروتئینوری از کلیه چیست؟

در بسیاری از موارد، پروتئینوری ناشی از شرایط پزشکی نسبتاً خوش خیم (غیر سرطانی) یا موقت است. عواملی از جمله کم آبی بدن، التهاب و فشار خون پایین نیز می‌تواند زمینه‌های دفع پروتئین از بدن را فراهم آورد. علاوه بر این، ورزش یا فعالیت شدید، استرس عاطفی، آسپرین درمانی و قرار گرفتن در معرض سرما نیز می‌تواند باعث ایجاد پروتئینوری شود.

علل شایع پروتئینوری خوش خیم عبارتند از:

• کم آبی بدن
• استرس عاطفی
• تب
• آسیب گرمایی
• فرآیند التهابی
• فعالیت شدید
• بیماری‌های حاد
• اختلال ارتواستاتیک (پاسچرال)

توجه داشته باشید که اگر پروتئینوری دارید، به علائم دیگر بدن خود نیز توجه کنید. آن‌ها ممکن است به پزشک کمک کنند تا علت اصلی را شناسایی کند. عمده توجه شما در این شرایط باید روی موارد زیر باشد:

۱- کم آبی بدن

کم آبی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن مایعات زیادی از دست بدهد. کم آبی گرچه به ظاهر مورد بی‌اهمیتی به نظر می‌رسد، اما علت شایع و موقت پروتئینوری است. بدن شما از آب برای رساندن مواد مغذی مانند پروتئین‌ها به کلیه‌ها استفاده می‌کند. بدون مایعات کافی، بدن در رساندن مواد مغذی به اندام‌ها دچار مشکل خواهد شد. بدین‌ترتیب، کلیه‌ها در شرایط کم آبی نمی‌توانند به درستی پروتئین‌ها را بازیابی کنند.

سایر علائم پروتئینوری که به شدت کم آبی بدن بستگی دارد و ممکن است تجربه کنید، عبارتند از:

• خستگی
• سردرد
• سرگیجه
• افزایش تشنگی
• ادرار تیره رنگ
• کاهش ادرار
• خشکی دهان یا پوست

کم آبی بدن می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• اسهال
• استفراغ
• تعریق بیش از حد
• تب
• عدم نوشیدن آب کافی
• فشار خون بالا

۲- فشار خون بالا

این بیماری با تضعیف رگ‌های خونی در کلیه‌ها باعث کاهش توانایی آن‌ها برای بازجذب پروتئین می‌شود. این پروتئین‌های سرگردان به ادرار نشت می‌کنند. از آن‌جایی که فشار خون بالا به کندی ایجاد می‌شود، ممکن است تا سال‌ها علائمی نداشته باشید. اما اگر شدت بیماری فشار خون افزایش یابد، می‌تواند باعث سردرد، تنگی نفس یا خونریزی از بینی شود. بیشتر موارد فشار خون بالا دلیل زمینه‌ای ندارند، اما در برخی افراد، فشار خون بالا نتیجه موارد زیر است:

• بیماری کلیوی
• اختلالات تیروئید
• آپنه انسدادی خواب
• تومورهای غده فوق کلیوی
• برخی از داروها، مانند داروهای ضد بارداری یا ضد احتقان

۳- دیابت شیرین

دیابت شیرین یک اختلال متابولیک است که باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. دیابت انواع مختلفی دارد، از جمله دیابت نوع ۱ و نوع ۲. در دیابت، قند خون بالا کلیه‌ها را وادار می‌کند تا بیش از حد خون را تصفیه کنند. این کار، می‌تواند باعث آسیب کلیه و نشت پروتئین به ادرار شود. علائم دیابت به شدت و نوع آن بستگی دارد. اگر با دیابت، دست و پنجه نرم می‌کنید و مشکل دفع پروتئین در ادرار هم دارید، ممکن است علایم زیر را تجربه کنید:

• افزایش تشنگی و گرسنگی
• تکرر ادرار
• خستگی
• تاری دید
• کاهش وزن غیر قابل توضیح

۴- گلومرولونفریت

پروتئینوری ممکن است نشان دهنده گلومرولونفریت یا التهاب گلومرول‌ها باشد. به طور معمول، زمانی که گلومرول‌ها خون را تصفیه می‌کنند، پروتئین را دوباره جذب می‌کنند. اگر گلومرول‌ها آسیب ببینند، پروتئین می‌تواند از کلیه عبور کرده و وارد ادرار شود. گلومرولونفریت می‌تواند باعث مجموعه‌ای از علائم به نام سندرم نفروتیک شود. علاوه بر پروتئینوری، سندرم نفروتیک، عوارض زیر را نیز به دنبال دارد:

• هیپرلیپیدمی یا سطح بالای چربی و کلسترول خون
• ورم پا، ساق پا یا مچ پا
• هیپوآلبومینمی یا سطح پایین پروتئین خون

گلومرولونفریت همچنین ممکن است باعث هماچوری یا تشکیل گلبول‌های قرمز در ادرار شود. هماچوری باعث می‌شود ادرار صورتی یا قهوه‌ای به نظر برسد. به طور معمول، گلومرولونفریت زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به کلیه‌ها حمله می‌کند. این بیماری با بیماری‌های زیر نیز مرتبط است با:

• اندوکاردیت باکتریایی
• اچآیوی
• هپاتیت B
• هپاتیت C
• لوپوس
• نفروپاتی دیابتی
• فشار خون بالا

۵- بیماری مزمن کلیه (CKD)

بیماری مزمن کلیه (CKD)، به معنی از دست دادن پیشرونده عملکرد کلیه است که ممکن است در مراحل اولیه باعث پروتئینوری شود، اما معمولاً علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. با پیشرفت CKD، ممکن است علایم زیر را تجربه کنید:

• تنگی نفس
• تکرر ادرار
• سکسکه
• خستگی
• حالت تهوع
• استفراغ
• مشکل خواب
• پوست خشک و خارش پوست
• ورم دست و پا
• کم اشتهایی

شرایط زیر می‌تواند به کلیه‌ها آسیب رسانده و منجر به CKD شود:

• بیماری قلبی
• فشار خون بالا
• دیابت
• گلومرولونفریت
• نفریت بینابینی
• بیماری کلیه پلی‌کیستیک
• عفونت مکرر کلیه

اگر CKD پیشرفت کند، می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.

۶- بیماری‌های خودایمنی

سیستم ایمنی معمولاً آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند که به نام ایمونوگلوبولین‌ها نیز شناخته می‌شوند. ایمونوگلوبین‌ها با ارگانیسم‌های خارجی مبارزه می‌کنند. اگر شما یک بیماری خودایمنی دارید، سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که به بافت‌های بدن حمله‌ور می‌شوند، به این مواد اتوآنتی بادی می‌گویند. اگر اتوآنتی بادی‌ها به گلومرول‌ها آسیب برسانند، التهاب ایجاد می‌شود. این امر، منجر به آسیب کلیه و در نهایت پروتئینوری می‌شود. بیماری‌های خودایمنی زیر با پروتئینوری مرتبط هستند:

• لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): در حالی که لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، عمدتاً پوست و مفاصل را درگیر می‌کند، می‌تواند بر کلیه‌ها نیز تأثیر بگذارد.
• سندرم Goodpasture: در سندرم Goodpasture، اتوآنتی بادی‌ها به طور خاص به کلیه‌ها و ریه‌ها حمله می‌کنند.
• نفروپاتی IgA: نفروپاتی IgA زمانی اتفاق می‌افتد که رسوبات ایمونوگلوبولین A در گلومرول‌ها جمع شود.

۷- پره اکلامپسی

در پره اکلامپسی یک فرد باردار در هفته بیستم بارداری یا بعد از آن، دچار فشار خون بالا می‌شود. این امر، به طور موقت، توانایی کلیه‌ها در تصفیه کردن پروتئین را مختل نموده و باعث پروتئینوری می‌شود. سایر علائم پره اکلامپسی عبارتند از:

• دست و صورت متورم
• سردرد
• تاری دید
• درد شکم در سمت راست
• افزایش وزن

گرچه پره اکلامپسی معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، اما یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود. افراد مبتلا به پره اکلامپسی باید به دقت تحت نظر باشند.

۸- سرطان

در موارد شدید، پروتئینوری ناشی از سرطان است. انواع مختلفی از سرطان با سطوح بالای پروتئین ادرار مرتبط هستند، از جمله:

• کارسینوم سلول کلیه
• سرطان ریه
• سرطان پستان
• سرطان روده بزرگ
• لنفوم غیر هوچکین
• لنفوم هوچکین
• مولتیپل میلوما

تصور می‌شود که اثر التهابی سرطان، عملکرد کلیه را تغییر می‌دهد. در برخی شرایط، مانند مولتیپل میلوما، آسیب کلیه زمانی رخ می‌دهد که پروتئین‌های غیرطبیعی در خون با پروتئین‌های طبیعی در ادرار پیوند برقرار کنند. بدین‌ترتیب با کاهش عملکرد کلیه، پروتئین بیشتری وارد ادرار می‌شود. گرچه علائم سرطان بسیار متفاوت است، اما علائم عمومی عبارتند از:

• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• خستگی
• تب
• درد
• تغییرات پوستی
• علل دیگر

علل دیگر پروتئینوری عبارتند از:

• اختلال عملکردی که بر لوله‌های کلیوی تأثیر می‌گذارد
• التهاب دستگاه ادراری که ممکن است نتیجه شرایطی مانند عفونت دستگاه ادراری یا تومور باشد.
• تولید بیش از حد پروتئین‌های خاص

انواع پروتئینوری کدامند؟

سه نوع پروتئینوری وجود دارد:

• گذرا (موقت)
• ارتواستاتیک (مربوط به نشستن/ایستادن یا دراز کشیدن)
• دائمی (همیشگی)

انواع خاصی از آزمایش ادرار برای تعیین نوع پروتئینوری مورد نیاز است و بسته به این نتایج، ممکن است انجام آزمایش‌های دیگری از جمله آزمایش خون و گاهی اوقات بیوپسی کلیه نیز ضروری باشد.

پروتئینوری پاسچرال یا ارتواستاتیک، نوعی پروتئینوری عملکردی است که معمولاً در افراد کمتر از ۳۰ سال دیده می‌شود. در این مورد، دفع پروتئین پس از یک دوره دراز کشیدن، مانند بعد از یک خواب شبانه انجام نمی‌شود، بلکه هنگام برخاستن و راه رفتن بروز می‌کند. بیماران مبتلا به پروتئینوری ارتواستاتیک، پروتئینوری متوسط ​​(دفع کمتر از ۲ گرم پروتئین در روز) و عملکرد طبیعی کلیه دارند. پروتئینوری ارتواستاتیک، خوش‌خیم و نسبتاً شایع است و حدود ۳ تا ۵ درصد از نوجوانان و بزرگسالان جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

پروتئینوری گذرا و ارتواستاتیک، مشکلات سلامتی طولانی مدت ایجاد نمی‌کند و معمولا نیازی به درمان ندارد، اما بعضی از افراد مبتلا به پروتئینوری مداوم مشکلات کلیوی دارند که باید درمان شوند.

چه عواملی دفع پروتئین را از ادرار افزایش می‌دهند؟

در بسیاری از موارد دفع پروتئین از بدن، ناشی از شرایط پزشکی نسبتاً خوش‌خیم (غیر سرطانی) یا موقت است. سه مکانیسم اصلی برای ایجاد پروتئینوری عبارتند از:

• بیماری در گلومرول
• افزایش مقدار پروتئین در سرم (پروتئینوری سرریز)
• بازجذب کم در لوله پروگزیمال (سندرم فانکونی)

پروتئینوری همچنین می‌تواند توسط عوامل بیولوژیکی خاصی مانند بواسیزوماب (آوستین) مورد استفاده در درمان سرطان ایجاد شود. مصرف بیش از حد مایعات (نوشیدن بیش از ۴ لیتر آب در روز)، کم آبی بدن، التهاب و فشار خون پایین نیز از دلایل ایجاد آن است. علاوه بر این، وجود سنگ کلیه در مجاری ادراری نیز می‌تواند باعث دفع پروتئین شود.

گاهی اوقات، پروتئینوری نشانه اولیه بیماری مزمن کلیه و از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه‌ها است که در نهایت ممکن است منجر به دیالیز یا پیوند کلیه شود. دیابت و فشار خون بالا می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برساند و دفع پروتئین از ادرار را افزایش دهند. سایر بیماری‌ها و شرایط پزشکی بالقوه مضر کلیه که می‌توانند منجر به پروتئینوری شوند، عبارتند از:

• اختلالات ایمنی مانند لوپوس و سندرم Goodpasture
• التهاب حاد کلیه (گلومرولونفریت)
• سرطان سلول‌های پلاسما (مولتیپل میلوما)
• همولیز داخل عروقی
• بیماری‌های قلب و عروق
• پره اکلامپسی؛ ایجاد همزمان فشار خون و پروتئینوری در یک زن باردار
• مسمومیت
• ضربه
• سرطان کلیه
• نارسایی احتقانی قلب
• مصرف روزانه آسپرین
• سندرم نفروتیک (نارسایی ذاتی کلیه)
• ضایعات سمی کلیه‌ها
• آمیلوئیدوز
• بیماری‌های عروقی کلاژن (مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک)
• بیماری‌های گلومرولی، مانند گلومرولونفریت غشایی، گلومرولونفریت سگمنتال کانونی، نفروز لیپوئید
• تمرین‌های ورزشی دشوار
• گلومرولواسکلروزیس سگمنتال کانونی (FSGS)
• نفروپاتی IgA (به عنوان مثال بیماری برگر)
• نفروپاتی IgM
• گلومرولونفریت غشایی پرولیفراتیو
• نفروپاتی غشایی
• بیماری با حداقل تغییر
• سارکوئیدوز
• سندرم آلپورت
• دیابت شیرین (نفروپاتی دیابتی)
• داروها (مانند: NSAID‌ها، نیکوتین، پنی‌سیلامین، کربنات لیتیوم، طلا و سایر فلزات سنگین، مهارکننده‌های ACE، آنتی‌بیوتیک‌ها یا مواد افیونی، بخصوص هروئین)
• بیماری فابری
• عفونت‌ها (مانند: HIV، سیفلیس، هپاتیت، عفونت پس از استرپتوکوک، شیستوزومیازیس ادراری)
• آمینو اسیدوری
• سندرم فانکونی در ارتباط با بیماری ویلسون
• نفرواسکلروز فشار خون بالا
• نفریت بینابینی
• هموگلوبینوری
• مولتیپل میلوما
• میوگلوبینوری
• بیماری ویروس ابولا
• سندرم ناخن کشکک
• تب مدیترانه‌ای خانوادگی
• سندرم HELLP
• لوپوس اریتماتوی سیستمیک
• گرانولوماتوز وگنر
• روماتیسم مفصلی
• بیماری ذخیره گلیکوژن نوع ۱
• سندرم Goodpasture
• پورپورای هنوخ- شوئن لاین
• عفونت دستگاه ادراری که به کلیه‌ یا کلیه‌ها سرایت کرده است
• سندرم شوگرن
• گلومرولونفریت پس از عفونی
• اهداکنندگان کلیه
• بیماری کلیه پلی‌کیستیک
• همچنین، بیشتر بیماری‌های جدی می‌توانند منجر به پروتئینوری شوند.

علائم پروتئینوری چیست؟

پروتئینوری اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند و ممکن است به طور اتفاقی کشف شود. ادرار کف آلود به عنوان یک علامت اصلی پروتئینوری در نظر گرفته می‌شود، اما تنها یک سوم افراد مبتلا به ادرار کف آلود، پروتئینوری را به عنوان علت زمینه‌ای دارند. اکثر افرادی که پروتئینوری دارند، بخصوص در موارد اولیه یا خفیف، هیچ علامتی را متوجه نمی‌شوند. با گذشت زمان، ممکن است علائم زیر خود را نشان دهند:

• ادرار کف آلود یا حباب‌دار
• تورم (ادم) در دست‌ها، پاها، شکم و صورت
• تکرر ادرار
• تنگی نفس
• خستگی
• از دست دادن اشتها
• ناراحتی معده و استفراغ
• گرفتگی عضلات در شب

مسأله مهم این است که پروتئینوری ممکن است نشانه آسیب کلیوی باشد. از آن‌جایی که پروتئین‌های سرم موجود در ادرار به راحتی بازجذب می‌شوند، وجود پروتئین اضافی نشان دهنده ناکافی بودن جذب یا اختلال در تصفیه کلیه است. افراد مبتلا به دیابت ممکن است به علت مشکل نفرون‌ها، دچار پروتئینوری شوند. در مجموع، هر فردی که این علائم، به ویژه ادرار کف آلود و تورم را تجربه کند، باید فورا به پزشک مراجعه نماید.

علائم وجود پروتئین در ادرار چیست؟

اگر کلیه‌ها به درستی کار نکنند، پروتئین وارد ادرار می‌شود. به طور معمول، گلومرول‌ها که حلقه‌های کوچکی از مویرگ‌ها در کلیه‌ها هستند، مواد زائد و آب اضافی خون را تصفیه می‌کنند. اگر پروتئین‌های کوچک‌تر از گلومرول‌ها عبور کنند، لوله‌ها (لوله‌های بلند، نازک و توخالی در کلیه‌ها) دوباره آن پروتئین‌ها را گرفته و در بدن نگه می‌دارند. با این حال، اگر گلومرول‌ها یا لوله‌ها آسیب ببینند و در فرآیند بازجذب پروتئین‌ها مشکلی وجود داشته باشد، پروتئین‌ها به داخل ادرار نفوذ می‌کنند.

پروتئینوری چقدر شایع است؟

مقدار طبیعی پروتئین در ادرار کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در روز است. سطوح بالای پروتئین در ادرار با کاهش سریع عملکرد کلیه مرتبط است. حدود ۶٫۷ درصد از جمعیت ایالات متحده به این بیماری مبتلا هستند، اما دفع پروتئین بیشتر در افراد مسن و افراد مبتلا به سایر بیماری‌های مزمن دیده می‌شود.

نظارت بر روند پروتئینوری

پروتئینوری قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده کاهش GFR است. به علاوه، هر چه eGFR کمتر باشد، رابطه بین میزان پروتئینوری و خطر پیشرفت بیماری مزمن کلیه قوی‌تر است. متداول‌ترین روش‌های مورد استفاده برای ارزیابی پروتئینوری، اندازه‌گیری آلبومین ادرار و پروتئین کل ادرار است.

چه افرادی بیشتر در معرض دفع پروتئین هستند؟

کلیه‌ها مواد زائد را از خون تصفیه می‌کنند و در عین حال آن‌چه بدن شما از جمله پروتئین‌ها نیاز دارد را حفظ می‌کنند. با این حال، برخی از بیماری‌ها و شرایط به پروتئین‌ها اجازه می‌دهند از تصفیه خانه کلیه شما عبور کنند و باعث ایجاد پروتئین در ادرار شوند. افرادی که ممکن است احتمال وجود پروتئین در ادرار آن‌ها بیشتر باشد، عبارتند از:

• افراد چاق
• افراد با سن بالای ۶۵ سال
• افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
• تبارهای آفریقایی آمریکایی، بومی آمریکایی، اسپانیایی تبار یا جزایر اقیانوس آرام

بیماری مزمن کلیه (CKD) که به طور فزاینده‌ای در زنان باردار شایع است، چهار ویژگی دارد:

• خطر زایمان زودرس
• کاهش عملکرد کلیه
• فشار خون بالا
• پروتئینوری

در دوران بارداری، داروهای ضدپروتئینی (مهارکننده‌های آنزیم مبدل ACE-آنژیوتانسین یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین ARBS) باید قطع شوند، اما هیچ رویکرد معتبری برای کنترل پروتئینوری وجود ندارد. علاوه بر این، پروتئینوری معمولاً در اثر تغییرات درمانی و هیپرفیلتراسیون ناشی از بارداری افزایش می‌یابد. بر اساس تأثیر مطلوب رژیم‌های غذایی با پروتئین کم بر پروتئینوری و CKD پیشرفته، یک رژیم غذایی گیاه‌خواری با محدودیت پروتئین همراه با کتو اسیدها و آمینو اسیدها برای بیماران باردار توصیه می‌شود.

شرایطی که می‌تواند باعث افزایش موقت سطح پروتئین در ادرار شود، اما لزوماً نشان‌دهنده آسیب کلیه نیست، عبارتند از:

• کم آبی بدن
• استرس عاطفی
• قرار گرفتن در معرض سرمای شدید
• تب
• تمرین‌های ورزشی دشوار

اما بیماری‌ها و شرایطی نیز وجود دارند که می‌توانند با افزایش مداوم سطح پروتئین در ادرار، افراد را بیشتر در معرض این بیماری قرار دهند. افرادی که بیشتر در معرض دفع پروتئین از ادرار هستند، عبارتند از:

• افراد مبتلا به آمیلوئیدوز (تجمع پروتئین‌های غیر طبیعی در اندام‌های شما)
• مصرف کنندگان داروهای خاص، مانند داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
• افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی
• افراد مبتلا به دیابت
• افراد مبتلا به اندوکاردیت (عفونت پوشش داخلی قلب)
• افراد مبتلا به گلومرولواسکلروزیس سگمنتال کانونی (FSGS)
• افراد مبتلا به گلومرولونفریت (التهاب در سلول‌های کلیه که مواد زائد خون را تصفیه می‌کنند)
• افراد مبتلا به بیماری قلبی
• افراد مبتلا به نارسایی قلبی
• افراد مبتلا به فشار خون پایین یا بالا
• افراد مبتلا به لنفوم هوچکین (بیماری هوچکین)
• افراد مبتلا به نفروپاتی IgA (بیماری برگر)؛ (التهاب کلیه ناشی از تجمع آنتی بادی ایمونوگلوبولین A)
• افراد مبتلا به عفونت کلیه (پیلونفریت)
• افراد مبتلا به لوپوس
• افراد مبتلا به مالاریا
• افراد مبتلا به مولتیپل میلوما
• افراد مبتلا به سندرم نفروتیک (آسیب به عروق خونی تصفیه‌کننده)
• افراد مبتلا به پروتئینوری ارتواستاتیک (سطح پروتئین ادرار در حالت عمودی افزایش می‌یابد)
• افراد مبتلا به پره اکلامپسی
• زنان باردار
• افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید (بیماری التهابی مفصل)
• افراد مبتلا به سارکوئیدوز (مجموعه سلول‌های التهابی در بدن)
• افراد مبتلا به کم خونی داسی شکل

چگونه دفع پروتئین را می‌توان تشخیص داد؟

پروتئینوری از طریق آزمایش ادرار تشخیص داده می‌شود. بیمار یک نمونه ادرار ارائه می‌دهد که در آزمایشگاه بررسی می‌شود. پس از آن، پزشکان بلافاصله از یک “دیپ استیک” – چوب پلاستیکی نازک که مواد شیمیایی روی نوک آن قرار داده می‌شود – را برای آزمایش بخشی از نمونه استفاده می‌کنند. اگر از هر ماده‌ای مقدار زیادی در ادرار باشد، رنگ نوک چوب تغییر می‌کند. سپس باقی مانده ادرار زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

پزشکان به دنبال موادی هستند که به طور معمول در ادرار وجود ندارند. این مواد شامل گلبول‌های قرمز و سفید خون، باکتری‌ها و کریستال‌هایی هستند که می‌توانند رشد کرده و به سنگ کلیه تبدیل شوند. اما وقتی پس از آزمایش، بیماری مزمن کلیوی یا بیماری جدی دیگری تشخیص داده شود یا فرد، مشکوک به ابتلا به بیماری باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟

پزشک، آزمایش ادرار را سه بار در طول سه ماه تکرار می‌کند. اگر هر بار تست نمونه‌ها برای پروتئین مثبت باشد، احتمالاً بیمار مبتلا به بیماری کلیوی است. این بیماری هر چه زودتر تشخیص داده شود، پزشکان شانس بیشتری برای کند کردن روند آن و جلوگیری از پیشرفتش دارند.

تشخیص پروتئین در ادرار

یک آزمایش ادرار به نام “آنالیز ادرار” وجود دارد که می‌تواند نشان دهد آیا پروتئین زیادی در ادرار هست یا خیر!؟ در این آزمایش، ابتدا فرد در یک ظرف کوچک ادرار می‌کند. سپس یک تکنسین آزمایشگاه، دیپ استیک را در ادرار فرو می‌برد. اگر رنگ چوب تغییر کند، این نشانه پروتئین بیش از حد است. ممکن است لازم باشد فردی این آزمایش را بیش از یک بار انجام دهد تا مشخص شود که چقدر پروتئین در ادرار وجود دارد. پس از آن، تکنسین ادرار را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند و در این مرحله، وجود یا عدم وجود بیماری‌های مزمن کلیوی مشخص می‌شود. پزشک همچنین ممکن است دستور به انجام آزمایشات زیر دهد:

• آزمایشات خون

در آزمایش خون، مواد شیمیایی خاصی را اندازه‌گیری می‌کنند تا میزان عملکرد کلیه‌های فرد را مورد بررسی قرار دهند.

• تست‌های تصویربرداری سی تی اسکن و سونوگرافی

این تست‌ها تصاویری از کلیه‌ها را نشان می‌دهد و به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند سنگ کلیه، تومورها یا انسداد مجاری ادراری را تشخیص دهند.

• بیوپسی کلیه

ممکن است پزشک شما نیاز داشته باشد نمونه کوچکی از بافت کلیه بگیرد. پزشکان نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند تا مشخص شود چه چیزی و به چه میزان باعث بیماری کلیوی شده است. همچنین، برخی آزمایشات اضافی نیز ممکن است نیاز باشد که شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح کراتینین (مواد زائد شیمیایی)

کلیه‌های سالم، مواد زاید شیمیایی را از خون به ادرار منتقل می‌کنند. اگر کلیه‌ها به درستی کار نکنند، کراتینین در خون باقی می‌ماند.

• آزمایش خون برای تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR)

این آزمایش، اندازه، سن، جنس و نژاد بیمار را با سطوح کراتینین و آلبومین در خون مقایسه می‌کند. GFR به پزشک می‌گوید که کلیه‌ها چگونه کار می‌کنند و بیماری کلیوی چقدر پیشرفت کرده است. این آزمایش، همچنین به پزشک در برنامه‌ریزی درمان کمک می‌کند.

• آزمایش خون برای اندازه گیری تمام پروتئین‌های سرم

آزمایش پروتئین کل سرم، یک آزمایش خون است که میزان پروتئین کل، آلبومین و گلوبولین خون را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج معمولاً در عرض ۱۲ ساعت اعلام می‌شوند.

• الکتروفورز پروتئین ادرار

پزشکان انواع خاصی از پروتئین‌ها را در نمونه ادرار جستجو می‌کنند؛ به عنوان مثال، وجود پروتئینی به نام Bence-Jones ممکن است نشان دهنده مولتیپل میلوما (سرطان سلول‌های پلاسما) باشد.

• آزمایش خون ایمونوفیکساسیون

این آزمایش‌‌، پروتئین‌هایی به نام ایمونوگلوبولین‌ها را – آنتی بادی‌هایی که با عفونت مبارزه می‌کنند – در خون پیدا می‌کند. تعداد زیادی از ایمونوگلوبولین‌ها می‌تواند نشان‌دهنده سرطان خون باشد. اختلالاتی که عمدتاً به بهانه پروتئینوری مشخص می‌شوند، عبارتند از:

• سندرم نفروتیک ایدیوپاتیک (بیماری با حداقل تغییر)،
• علل ثانویه سندرم نفروتیک
• گلومرولواسکلروز سگمنتال کانونی
• گلومرولونفریت پرولیفراتیو مزانژیال
• نفروپاتی غشایی
• گلومرولونفریتی پرولیفراتیو غشایی
• گلومرولونفریتیس گلومروپاتی پرولیفراتیو غشایی

در ادرار بسیار قلیایی یا غلیظ، ممکن است نتایج مثبت کاذب رخ دهد. حضور پنی‌سیلین، سولفونامیدها یا تولبوتامید و آلودگی ادرار به عفونت، مایع منی یا ترشحات واژن نیز موجب بروز نتایج مثبت کاذب می‌شود. تست کدورت اسید سولفوسالیسیلیک (SSA) به ‌طور کیفی، پروتئینوری را غربال می‌کند. این آزمایش برای بیماران مشکوک به بیماری کلیوی مرتبط با پاراپروتئینمی در نظر گرفته می‌شود. این بیماران از نظر آلبومین دارای نشانگر منفی می‌شوند، اما به دلیل وجود پروتئین بنس جونز در ادرار، تست SSA مثبت خواهند داشت.

• آزمایشات لازم برای دفع پروتئین بیش از ۳۰۰ میلی‌گرم در روز

از جمله آزمایشات لازم می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• پروتئینوری ≥۳۰۰ میلی‌گرم در روز (پایدار)، باید با یک شرح حال دقیق، CBC و معاینه فیزیکی کامل بررسی شود.
• آزمایشات عملکرد کلیه و CBC باید انجام شود.
• برای تشخیص هماچوری یا علائم عفونت ادراری باید آزمایش ادرار انجام شود.
• شواهد نارسایی کلیوی جدید یا هماچوری بدون عفونت همزمان باید باعث ارجاع به نفرولوژیست برای ارزیابی سرولوژیک بیشتر و بیوپسی کلیه احتمالی در نظر گرفته شود.
• بیماران دیابتی باید برای ارزیابی رتینوپاتی معاینه فوندوسکوپی انجام دهند.
• برای ارزیابی علائم انسداد مزمن یا ریفلاکس باید سونوگرافی کلیه انجام شود.
• پروتئینوری به دلیل HIV، دیابت و فرآیندهای نفوذی مانند آمیلوئیدوز باعث بزرگ شدن کلیه‌ها می‌شود. پس هر گونه علائم یا نشانه‌های هپاتیت یا HIV، بیماری بافت همبند، واسکولیت، بدخیمی یا مولتیپل میلوما باید به دقت پیگیری شود.

چگونه دفع پروتئین را می‌توان درمان کرد؟

پروتئینوری اختلالی است که خود، نشانه بیماری دیگری است. بنابراین، درمان آن بستگی به کشف علت دارد. اگر پروتئینوری خفیف باشد یا فقط برای مدت کوتاهی به طول بینجامد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد، اما برای بیماران مشکوک به نارسایی کلیه، درمان یک اصل مهم است.

برای رفع مشکل دفع پروتئین پزشک ممکن است دارو تجویز کند، بخصوص اگر دیابت یا فشار خون بالا داشته باشید. اکثر مردم یکی از دو نوع داروی فشار خون را مصرف می‌کنند:

• مهارکننده‌های ACE (مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین)
• ARB‌ها (مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین)

داروهایی که ممکن است توسط پزشک برای پروتئینوری تجویز شود، بستگی به وضعیت سلامت فرد دارد. برخی از داروهای رایج ممکن است شامل موارد زیر باشند:

۱- آنتی بیوتیک‌ها در درمان پروتئینوری

اگر پزشک مشکوک باشد که پروتئینوری ناشی از عفونت است، ممکن است آنتی بیوتیک را به صورت قرص یا به صورت وریدی (IV) تجویز کند. اگر برای شما آنتی بیوتیک تجویز شده است، نسخه کامل را مصرف کنید. وقتی علائم مشکلات کلیوی برطرف شد، مصرف قرص‌ها را قطع نکنید.

۲- انسولین در درمان پروتئینوری

انسولین هورمونی است که به طور طبیعی در بدن ما یافت می‌شود و سطح گلوکز خون را تنظیم می‌کند. انسولین ممکن است به صورت داخل وریدی یا تزریق زیرپوستی تجویز شود. اگر نارسایی کلیوی یا ازوتمی ناشی از دیابت دارید و سطح قند خون شما خیلی بالا است، به شما انسولین داده می‌شود.

اگر سطح قند خون شما به خوبی تحت کنترل نباشد، ممکن است به شما دستور داده شود که انسولین را به تنهایی یا همراه با یک داروی ضددیابت خوراکی مصرف کنید. تزریق انسولین ممکن است زمانی که علائم مشکلات کلیوی شما برای اولین بار تشخیص داده شد، موقتی باشد و یا ممکن است نیاز به مدت زمان بیشتری برای ادامه داشته باشد.

۳- داروهای خوراکی ضددیابت در درمان پروتئینوری

انواع مختلفی از داروها وجود دارند که به بدن شما اجازه می‌دهند، انسولین را به طور مؤثرتری پردازش کند. اگر دیابتی هستید و به دلیل دیابت به پروتئینوری مبتلا شده‌اید، این داروها را دریافت خواهید کرد. عوارض جانبی این داروها ممکن است متفاوت باشد، اما بیشتر آن‌ها شامل سطوح پایین قند خون، کاهش وزن و بهبود سطح کلسترول خون است. برخی عوارض ممکن است باعث تهوع خفیف یا از دست دادن اشتها، یا اسهال و اختلالات روده شوند. پیروی از توصیه‌های پزشک مراقب، برای مصرف این قرص‌ها بسیار مهم است.

با تمام این تفاصیل، درمان بستگی به شرایط زمینه‌ای ایجادکننده پروتئینوری دارد. ممکن است درمان هر بیمار با دیگری متفاوت باشد. اگر بیماری کلیوی توسط پزشک تأیید شود، یک برنامه درمانی شامل دارو، تغییر رژیم غذایی، کاهش وزن و ورزش در پیش خواهد بود. بیماران دیابتی و مبتلا به فشار خون بالا که همزمان مبتلا به پروتئینوری نیز هستند، ممکن است به داروهای فشار خون نیاز داشته باشند و کسانی که دیابت دارند، باید قند خون خود را کنترل کنند. بیماران دیابتی باید هر سال آزمایش خون با نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) را انجام دهند و ممکن است به نورولوژیست، (پزشک متخصص کلیه) ارجاع داده شوند.

زنان باردار مبتلا به پره اکلامپسی باید به دقت تحت نظر باشند. این بیماری گرچه در دوران بارداری جدی است، اما معمولاً پس از تولد نوزاد خود به خود برطرف می‌شود. بیماران پروتئینوری با فشار خون پایین باید آزمایش ادرار و فشار خون سالانه را وارد برنامه خود کنند.

اگر پروتئینوری با دیابت، فشار خون بالا یا هر بیماری پزشکی دیگری همراه نباشد، داروهای فشار خون باز هم ممکن است برای جلوگیری از آسیب کلیوی تجویز شود. فشار خون و ادرار باید هر شش ماه یک‌ بار چک شود تا پزشک از عدم وجود بیماری کلیوی اطمینان حاصل کند. در مورد کسانی که پروتئینوری خفیف یا موقت دارند، ممکن است درمان لازم نباشد.

علاوه بر فشار خون بالا، پروتئینوری دومین عامل کلیدی قابل تغییر برای حفظ GFR در بیماران مبتلا به بیماری گلومرولی است. اکثر مطالعات نشان می‌دهند از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه که در بسیاری از بیماری‌های گلومرولی مشاهده می‌شود، می‌تواند تا حد زیادی قابل پیشگیری باشد. البته اگر پروتئینوری را بتوان به سطوح زیر ۰٫۵ گرم در روز کاهش داد.

چه روش‌هایی برای پیشگیری از پروتئینوری وجود دارد؟

پروتئینوری قابل پیشگیری نیست، اما می‌توان آن را کنترل کرد. خبر خوب این است که بسیاری از علل پروتئینوری قابل درمان هستند، از جمله: دیابت، فشار خون بالا، پره اکلامپسی و بیماری کلیوی. با درمان علل زمینه‌ای، پروتئینوری نیز راحت‌تر کنترل و درمان می‌شود.

رژیم غذایی مبتلایان به پروتئینوری

اگر پروتئینوری در شما تشخیص داده شده باشد، پزشک ممکن است برخی یا همه توصیه‌های غذایی زیر را برای شما داشته باشد:

۱- رژیم غذایی کلیه بگیرید

اگر پروتئینوری در شما تشخیص داده شود، ممکن است به شما توصیه شود که از یک “رژیم غذایی کلیوی” پیروی کنید. این رژیم، شامل غذاهایی است که سدیم، پتاسیم، منیزیم و پروتئین کمی دارند. خواندن برچسب‌های روی مواد غذایی برای دانستن این‌که چه نوع کالری، چربی و پروتئین دریافت می‌کنید، مفید است.

۲- کربوهیدرات‌ها را محدود کنید

کربوهیدرات‌ها، چه ساده (مانند میوه و شکر) یا پیچیده (مانند پاستا و غلات)، بیشترین تأثیر را بر سطح قند خون دارند و در شدت مشکلات کلیوی ناشی از دیابت مؤثر هستند. علاوه بر این، کربوهیدرات‌های اضافی موجود در غذای روزانه نیز به چربی تبدیل می‌شوند. به طور کلی، رژیم غذایی، باید شامل حدود ۵۰ درصد کربوهیدرات باشد. از شکر اجتناب کنید و در عوض از شیرین کننده‌های مصنوعی مانند استویا، آسپارتام یا ساخارین برای کاهش وزن یا حفظ وزن فعلی خود استفاده کنید.

۳- پروتئین را محدود کنید

غذاهایی که پروتئین بالایی دارند، شامل انواع گوشت‌هاست. اگر علائم پروتئینوری دارید، رژیم غذایی شما باید ۱۵ تا ۲۰ درصد پروتئین داشته باشد. اگر دیابتی هستید یا مشکلات کلیوی دارید، ممکن است آسیب طولانی مدت به کلیه‌ها با محدود کردن پروتئین اصلاح شود.

۴- مصرف سبزیجات تازه و فیبر را افزایش دهید

تا ۵۵ گرم فیبر در روز توصیه می‌شود. فیبر و سبزیجات تازه با کمک به حفظ عادات منظم روده، ممکن است از برخی سرطان‌ها جلوگیری کنند. با این حال، اگر پروتئینوری در شما تشخیص داده شده است، باید از غذاهای حاوی پتاسیم و منیزیم بالا اجتناب کنید. غذاهایی که پتاسیم بالایی دارند، بیشتر شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه مانند: موز، پرتقال و آب پرتقال و سبزیجات سبز تیره، مانند: اسفناج و سبزیجات کلم‌مانند و سیب‌زمینی هستند.

۵- چربی‌ها را دریابید

انواع مختلفی از چربی‌های “خوب و بد” وجود دارد. ساده‌ترین چیزی که باید به خاطر بسپارید این است که مصرف چربی‌ها و روغن‌های اشباع شده را محدود کنید. همچنین، از افزودن منیزیم اضافی به رژیم غذایی خود که اغلب در ملین‌ها یا آنتی اسیدها یافت می‌شود خودداری کنید، مگر اینکه از نظر پزشک مانعی نداشته باشد.

دفع پروتئین ادراری به میزان بیش از ۱۵۰ میلی‌گرم در روز، پروتئینوری نامیده می‌شود که در افراد سالم به طور قابل توجهی متفاوت است و ممکن است تحت شرایط مختلف به سطوح خطرناک برسد. اکثر تست‌های نشانگر، مثل آلبوستین، مولتی استیکس که از نظر پروتئین مثبت هستند، نتیجه پروتئینوری خوش‌خیم‌ هستند که هیچ عوارض یا مرگ و میر مرتبطی ندارند. افزایش سطح پروتئین در ادرار می‌تواند نشانه آسیب کلیه باشد که در نهایت ممکن است منجر به دیالیز یا پیوند کلیه شود. در این مقاله تلاش کردیم هر آنچه لازم است درباره پروتئینوری و دفع پروتئین بدانید، در اختیار شما بگذاریم. امیدواریم با استفاده از یک رژیم غذایی سالم بتوانید از دفع پروتئین در بدن خود جلوگیری کنید.