دیابت بارداری چیست و چگونه درمان می‌شود؟

دیابت بارداری، نوعی از دیابت است که برای اولین بار در دوران بارداری رخ می‌دهد. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به طور کامل نتواند انسولین کافی برای تنظیم سطوح قند خون (گلوکز) تولید کند.

در دوران بارداری، جفت هورمون‌هایی ترشح می‌کند که می‌تواند بر عملکرد انسولین تأثیر بگذارد. در اکثر زنان باردار، بدن به طور طبیعی با تولید انسولین بیشتر به این تغییرات هورمونی سازگار می‌شود. با این حال، در برخی از زنان، این امر منجر به افزایش قند خون و ابتلا به دیابت بارداری می‌شود.

دیابت بارداری اگر به درستی کنترل نشود، می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. این عوارض شامل زایمان زودرس، ماکروزومی (بزرگی غیرطبیعی نوزاد)، افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در دوران کودکی و بزرگسالی، و همچنین مشکلات تنفسی برای نوزاد است.

خوشبختانه، دیابت بارداری با رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و در صورت نیاز با دارو قابل درمان است. با مراقبت‌های مناسب قبل و حین زایمان، زنان مبتلا به دیابت بارداری می‌توانند بارداری سالمی را تجربه کرده و نوزادی سالم به دنیا بیاورند.

علت دیابت بارداری

علت دقیق دیابت بارداری به طور کامل شناخته شده نیست، اما عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند. مهم‌ترین عامل، تغییرات هورمونی است که در دوران بارداری رخ می‌دهد. جفت، هورمون‌هایی تولید می‌کند که می‌تواند با عملکرد انسولین در بدن مادر تداخل داشته باشد و منجر به افزایش قند خون شود.

عوامل دیگری که می‌توانند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهند عبارتند از:

• سابقه خانوادگی: داشتن سابقه دیابت نوع 2 در خانواده، به خصوص در مادر، خواهر یا فرزند، خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد.
• سن: زنان بالای 25 سال، به خصوص زنان بالای 30 سال، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند.
• اضافه وزن یا چاقی: زنان با شاخص توده بدنی (BMI) 30 یا بیشتر قبل از بارداری، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند.
• سابقه دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی: زنانی که در گذشته به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند، در بارداری‌های بعدی نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه هستند.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): زنان مبتلا به PCOS در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری هستند.
• نژاد و قومیت: برخی از نژادها و قومیت‌ها، مانند زنان سیاه‌پوست، اسپانیایی‌تبار و بومی آمریکا، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند.

در حالی که برخی از عوامل خطر، مانند سن، نژاد و سابقه خانوادگی، قابل تغییر نیستند، زنان می‌توانند با کنترل وزن، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش دهند.

حتما بخوانید: علائم دیابت کودکان

علائم دیابت بارداری

دیابت بارداری در بسیاری از زنان هیچ علامتی ندارد و فقط با آزمایش خون غربالگری در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود. با این حال، برخی از زنان ممکن است علائمی را تجربه کنند که عبارتند از:

• احساس نیاز به نوشیدن مکرر مایعات، حتی زمانی که ادرار می‌کنید.
• نیاز به دفع ادرار بیشتر از حد معمول، به خصوص در شب.
• احساس خستگی و کمبود انرژی بیشتر از حد معمول.
• احساس گرسنگی بیشتر از حد معمول، حتی بعد از غذا خوردن.
• احساس خشکی دهان، حتی زمانی که به طور مرتب مایعات می‌نوشید.
• به خصوص در ناحیه واژن و اطراف آن.
• تاری دید یا دید مبهم.
• مانند عفونت‌های قارچی واژن یا برفک دهان.

اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، مهم است که به پزشک خود اطلاع دهید. آنها می‌توانند آزمایش قند خون را برای شما انجام دهند تا ببینند آیا به دیابت بارداری مبتلا هستید یا خیر.

روش تشخیص دیابت بارداری

تشخیص دیابت بارداری معمولاً با آزمایش خون انجام می‌شود. دو روش اصلی برای غربالگری و تشخیص دیابت بارداری وجود دارد:

1. تست چالش گلوکز (GCT): این آزمایش معمولاً بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری انجام می‌شود. در این آزمایش، به شما محلولی حاوی 50 گرم گلوکز داده می‌شود و یک ساعت بعد سطح قند خون شما اندازه‌گیری می‌شود. اگر سطح قند خون شما بالاتر از 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، ممکن است برای تأیید تشخیص به آزمایش دیگری نیاز داشته باشید.

2. تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): این آزمایش معمولاً در همان روز یا چند روز پس از GCT انجام می‌شود. در OGTT، ناشتا هستید و سپس محلولی حاوی 75 گرم گلوکز می‌نوشید. سطح قند خون شما در طول سه ساعت بعد، در یک یا چند نوبت اندازه‌گیری می‌شود. اگر هر یک از مقادیر قند خون شما بالاتر از حد آستانه باشد، تشخیص دیابت بارداری داده می‌شود.

در برخی موارد، ممکن است پزشک شما آزمایش قند خون تصادفی را نیز برای شما تجویز کند. این آزمایش شامل اندازه‌گیری سطح قند خون شما در هر زمانی از روز، بدون نیاز به ناشتا بودن است. اگر سطح قند خون شما در این آزمایش بالا باشد، ممکن است برای تأیید تشخیص به آزمایش دیگری نیاز داشته باشید.

توجه: اگر سابقه دیابت بارداری، دیابت نوع 2 یا سایر عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری دارید، ممکن است پزشک شما آزمایش‌های غربالگری را زودتر از هفته 24 بارداری برای شما انجام دهد.

دیابت بارداری از چند ماهگی شروع می‌شود؟

دیابت بارداری معمولاً در سه ماهه دوم بارداری، بین هفته‌های 24 تا 28 شروع می‌شود. این زمانی است که جفت هورمون‌هایی را تولید می‌کند که می‌تواند با عملکرد انسولین در بدن مادر تداخل داشته باشد و منجر به افزایش قند خون شود.

با این حال، در برخی از زنان، دیابت بارداری ممکن است زودتر، حتی در سه ماهه اول بارداری، رخ دهد. این به خصوص در زنانی که سابقه دیابت بارداری، دیابت نوع 2 یا سایر عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری دارند، شایع است.

توجه: همه زنان باردار به دیابت بارداری مبتلا نمی‌شوند. در واقع، فقط حدود 7 درصد از زنان باردار به این بیماری مبتلا می‌شوند.

عوارض دیابت بارداری برای مادر

دیابت بارداری اگر به درستی کنترل نشود، می‌تواند عوارض جدی برای مادر به همراه داشته باشد. این عوارض عبارتند از:

• زایمان زودرس: دیابت بارداری خطر زایمان قبل از هفته 37 بارداری را افزایش می‌دهد.
• بزرگی بیش از حد جنین (ماکروزومی): نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است بزرگتر از حد طبیعی باشند، که می‌تواند زایمان را دشوارتر کند و خطر آسیب به مادر و نوزاد را افزایش دهد.
• پره اکلامپسی: یک بیماری جدی بارداری که با فشار خون بالا و علائمی مانند پروتئین در ادرار، تورم و تغییرات در عملکرد کبد مشخص می‌شود.
• زایمان سزارین: دیابت بارداری خطر نیاز به زایمان سزارین را افزایش می‌دهد.
• عفونت‌ها: دیابت بارداری می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های قارچی و باکتریایی را در مادر افزایش دهد.
• دیابت نوع 2: زنان مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده هستند.

علاوه بر این، دیابت بارداری می‌تواند بر سلامت روان مادر نیز تأثیر بگذارد و منجر به اضطراب و افسردگی شود.

مهم است که به خاطر داشته باشید که همه زنان مبتلا به دیابت بارداری دچار این عوارض نمی‌شوند. با مراقبت‌های مناسب قبل و حین زایمان، اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری می‌توانند بارداری سالمی را تجربه کرده و نوزادی سالم به دنیا بیاورند.

عوارض دیابت بارداری بر روی جنین

دیابت بارداری اگر به درستی کنترل نشود، می‌تواند عوارض جدی برای جنین به همراه داشته باشد. این عوارض عبارتند از:

• افزایش وزن هنگام تولد: نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است بزرگتر از حد طبیعی باشند، که می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی در دوران کودکی و بزرگسالی شود.
• هیپوگلایسمی: قند خون پایین در نوزاد پس از تولد.
• مرگ جنین: دیابت بارداری خطر مرگ جنین را افزایش می‌دهد.
• مشکلات تنفسی: نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است در بدو تولد دچار مشکل تنفسی شوند.
• زردی: تجمع بیلی‌روبین در خون که باعث زرد شدن پوست و چشم نوزاد می‌شود.
• دیابت نوع 2: نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در اواخر دوران کودکی یا بزرگسالی هستند.

توجه: همه نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت بارداری دچار این عوارض نمی‌شوند. با مراقبت‌های مناسب قبل و حین زایمان، اکثر نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت بارداری می‌توانند سالم و بدون هیچ مشکلی به دنیا بیایند.

روش‌های درمان دیابت بارداری

درمان دیابت بارداری بر کنترل قند خون تمرکز دارد تا از عوارض احتمالی برای مادر و جنین جلوگیری شود. در بیشتر موارد، دیابت بارداری با تغییرات سبک زندگی مانند رژیم غذایی سالم و ورزش منظم قابل کنترل است. با این حال، در برخی موارد، دارو نیز ممکن است برای کمک به کنترل قند خون لازم باشد.

نقش ورزش در درمان دیابت بارداری

فعالیت بدنی منظم به کنترل قند خون و کاهش خطر عوارض دیابت بارداری کمک می‌کند.
بسیاری از زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری می‌توانند 30 دقیقه ورزش متوسط ​​را در اکثر روزهای هفته انجام دهند.
با پزشک خود در مورد برنامه ورزشی مناسب برای شما صحبت کنید.

درمان دارویی دیابت بارداری

اگر با رژیم غذایی و ورزش نتوانید قند خون خود را کنترل کنید، ممکن است پزشک برای شما دارو تجویز کند.
متداول‌ترین داروی مورد استفاده برای دیابت بارداری، متفورمین است.
متفورمین دارویی خوراکی است که به بدن شما کمک می‌کند تا از انسولین خود به طور موثرتر استفاده کند.
در برخی موارد، ممکن است به انسولین تزریقی نیاز داشته باشید.

مراقبت‌های قبل از زایمان:

مراقبت‌های قبل از زایمان منظم برای زنان مبتلا به دیابت بارداری بسیار مهم است.
پزشک شما قند خون شما را به طور منظم کنترل می‌کند و ممکن است آزمایش‌های سونوگرافی بیشتری را برای بررسی سلامت جنین انجام دهد.
با درمان مناسب، اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری می‌توانند بارداری سالمی را تجربه کرده و نوزادی سالم به دنیا بیاورند.

برای درمان دیابت بارداری چه بخوریم؟

یک رژیم غذایی سالم برای دیابت بارداری شامل غذاهای کم‌چرب، پر فیبر و کربوهیدرات‌های پیچیده است.

• میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات منابع خوبی از کربوهیدرات‌های پیچیده هستند.
• گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ و حبوبات منابع خوبی از پروتئین هستند.
• لبنیات کم‌چرب منبع خوبی از کلسیم هستند.
• چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آجیل و دانه‌ها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• از مصرف غذاهای فرآوری‌شده، قندهای افزوده و نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید.