آرتریت روماتوئید چیست و چگونه باید آن را درمان کرد؟

RA یا آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی سیستمیک است که می‌تواند اندام‌هایی مانند چشم، ریه، قلب و همچنین مفاصل سینوویال (حرکتی) را تحت تاثیر قرار دهد. بیشترین آسیب، مفاصل کوچک دست و پا است، اما می‌تواند مفاصل زانو، لگن و شانه را نیز درگیر کند.

چندین مفصل می‌توانند به طور همزمان تحت تأثیر قرار گیرند، معمولاً به طور متقارن (در هر دو طرف بدن)، مانند هر دو دست. RA باعث می‌شود که پوشش مفصل، ملتهب و متورم شود که در نهایت منجر به تخریب سطح مفصل و حساسیت و درد شدید می‌شود.

افزایش التهاب در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی قلبی را افزایش می‌دهد.

درمان قطعی برای این بیماری دردناک وجود ندارد. اما می‌توان با ورزش مناسب و زیر نظر پزشک و همچنین رعایت رژیم غذایی درست، به درمان آرتریت روماتوئید و کاهش درد مفاصل کمک کرد. در ادامه به بررسی جامع عوامل ایجاد این بیماری و راه‌های مقابله با آن می‌پردازیم.

 

آرتریت روماتوئید چیست؟

آرتریت روماتوئید یک اختلال التهابی مزمن در سیستم ایمنی بدن است که باعث التهاب مفاصل می‌شود. در این بیماری بافت بدن به اشتباه توسط سیستم ایمنی مورد حمله قرار می‌گیرد.

آرتریت روماتوئید حتی می‌تواند روی پوست، چشم، ریه‌ها، قلب، خون و اعصاب تاثیر بگذارد. همان‌طور که گفته شد روماتوئید یک اختلال مزمن است، به این معنا که اگرچه ممکن است در دوره‌هایی اثرش از بین برود، اما در طول زمان ممکن است بدتر شود و یا هرگز از بین نرود.

اگر می‌خواهید با این بیماری مزمن دردناک آشنا شوید و از ابتلا به آن پیشگیری کنید یا به دنبال بهبودی هستید، این مطلب را از دست ندهید.

نشانه‌ها یا علائم آرتریت روماتوئید

التهاب مفاصل همراه با درد، سوزش و تورم است. این التهاب معمولا متقارن است و در هر دو طرف بدن در یک زمان اتفاق می‌افتد (مانند دست‌ها، پاها ، مچ دست‌ها). سایر علائم این اختلال شامل سفتی مفاصل، به خصوص صبح‌ها و یا بعد از یک دوره بی‌فعالیت بودن است.

خستگی مداوم، تب با درجه پایین از دیگر علائم است که البته ممکن است در طی چند سال علائم بدتر شود، اما در برخی در همین حد می‌ماند. اگر به درمان این بیماری بی‌توجه باشید، به مرور بر روی قسمت‌های مختلف بدن اثر می‌گذارد:

تاثیر آرتریت بر مفاصل

التهاب مفصل در اختلال آرتریت روماتوئید می‌تواند غضروف و استخوان را از بین ببرد و باعث تغییر شکل مفاصل شود. همان‌طور که اختلال پیشرفت می‌کند بیشتر مفاصل را از بین می‌برد و آن قسمت بدن کارایی خود را تا حد زیادی از دست می‌دهد.

تاثیر آرتریت روماتوئید بر بدن

آرتریت روماتوئید به جز مفاصل، دیگر اعضای بدن را نیز می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. این اعضا عبارتند از:

• ندول روماتوئید: توده‌های سفتی هستند که زیر پوست و اعضای داخلی بدن بوجود می‌آیند.
• سندرم شوگرن: التهاب و آسیب غدد چشم‌ها و دهان
• پلوریت: التهاب مخاط ریه
• پریکاردیت: التهاب پوشش اطراف قلب
• کم خونی: کاهش گلبول‌های قرمز خون
• سندرم Felty: کاهش سلول‌های سفید خون، مرتبط با طحال بزرگ
• واسکولیت: التهاب رگ‌های خونی که می‌تواند جریان خون به بافت‌ها را مختل کند.

چه کسانی دچار اختلال آرتریت روماتوئید می‌شوند؟

افراد کمی دچار این اختلال می‌شوند. مثلا در آمریکا ۱% از جمعیت این کشور را شامل می‌شود. روماتوئید معمولا در سنین۳۰-۶۰ سالگی خود را نشان می‌دهد، اما افراد جوان‌تر یا مسن‌تر هم ممکن است دچارش شوند.

این اختلال دو تا سه برابر در زنان بیشتراز مردان اتفاق می‌افتد. دیگر مواردی که ریسک ابتلا به این اختلال را بالا می‌برد، سیگار کشیدن و یا وجود این اختلال در خانواده و فامیل است.

آرتریت روماتوئید در نوجوانان

(JRA) آرتریت روماتوئید در نوجوانان نوعی بسیار نادر از این اختلال است. مانند آرتریت روماتوئید بزرگسالان این اختلال نیز باعث التهاب مفاصل ، سفتی و آسیب می‌شود. همچنین می‌تواند در رشد نوجوان خلل ایجاد کند. آرتریت روماتوئید نوجوانان با نام آرتریت ایدیوپاتیک نیز شناخته می‌شود که ایدیوپاتیک به معنای ناشناخته است.

آرتریت روماتوئید و بارداری

در کمال تعجب، روماتوئید در دوران بارداری تا ۸۰% بهبود میابد و بعد از زایمان احتمالا دوباره مثل قبل خواهد شد.

این که چطور و چرا این اتفاق می‌افتد هنوز مشخص نیست. قبل از بارداری و در دوران بارداری تغییر در داروها ممکن است لازم شود.

علل آرتریت روماتوئید

سلول‌های ایمنی کارشان این است که بدن را از مهاجمان خارجی محافظت کنند. حالا چه چیزی باعث می‌شود که مفاصل و بافت‌های سالم را هدف حمله قرار دهند، معلوم نیست.

محققان بر این باورند که ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی ممکن است در بروز این اختلال نقش ایفا کنند. ممکن است گرایش ژنتیکی در برخی افراد که دچار عفونت با یک باکتری یا ویروس خاص شده‌اند، باعث چنین اختلالی شود. اما تا به امروز هیچ عفونت خاصی شناسایی نشده است.

تشخیص آرتریت روماتوئید

به دلیل این که علائم این اختلال، می‌آیند و می‌روند و علائم و نشانه‌های اولیه آن، شبیه بسیاری از بیماری‌های دیگر است، تشخیص زود هنگام آن، کاری دشوار است. اگر این علائم را دارید پزشک شما ممکن است آزمایشات بیشتری را توصیه کند:

• خشکی صبحگاهی مفاصل
• تورم یا جمع شدن مایع اطراف چندین مفصل در یک زمان
• تورم در مچ دست‌، دست و انگشتان بعضی مفاصل به صورت متقارن در هر دو سمت بدن
• به وجود آمدن توده‌هایی زیر پوست (ندول روماتوئید)

تست خون

اگر مشکوک به این اختلال باشید پزشک دستور می‌دهد آزمایش خون از شما گرفته شود تا دلایل التهاب در بدن را بررسی کند. از دیگر آزمایشات مرسوم برای تشخیص آرتریت روماتوئید می‌توان آزمایش (RF) و (anti-CCP) را نام برد.

افراد مبتلا به روماتوئید اغلب دارای میزان بالای رسوب گلبول‌های قرمز (ESR، که به عنوان sed rate نیز شناخته می‌شود) هستند که ممکن است نشان‌دهنده وجود یک فرآیند التهابی در بدن باشد.

عکس برداری

عکس‌برداری با اشعه X یکی از راه‌های تشخیص آرتریت است و با آن می‌توان میزان پیشرفت این بیماری را هم سنجید. MRI یا سونوگرافی هم می‌تواند به تشخیص این اختلال و همچنین تشخیص میزان آسیبی که به مفاصل رسانده است کمک کند.

درمان آرتریت روماتوئید

هیچ درمان شناخته شده‌ای برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد. هدف از درمان‌های موجود، کاهش التهاب و درد مفاصل و جلوگیری از آسیب به آن‌ها و همچنین به حداکثر رساندن کارایی مفاصل است. درمان بهتر است هرچه زودتر شروع شود.

درمان آرتریت روماتوئید شامل ترکیبی از داروها و ورزش برای تقویت عضلات پشتیبان مفاصل است. درمان ممکن است شامل جراحی هم بشود. این روند با توجه به سن، مفاصل مبتلا شده و پیشرفت بیماری، طراحی می‌شود. در طول معاینه فیزیکی، پزشک مفاصل شما را از نظر تورم، قرمزی و گرما بررسی می‌کند. او همچنین ممکن است رفلکس و قدرت عضلانی شما را نیز بررسی کند.

پزشک ممکن است برخی از سوالات زیر را بپرسد:

• علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
• آیا علائم شما در طول زمان تغییر کرده است؟
• کدام مفاصل درگیر هستند؟
• آیا هر فعالیتی علائم شما را بهتر یا بدتر می کند؟
• آیا علائم شما با کارهای روزانه تداخل دارد؟

داروهای آرتریت روماتوئید

داروهایی که برای آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود شامل داروهای اصلاح‌کننده بیماری ضد روماتیسم (DMARD) است که پیشرفت بیماری را کند می‌کنند. این نوع داروها عبارتند از: داروهای بیولوژیک، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، استروئیدها و داروهای ضد درد DMARD.

انواع داروهای توصیه شده توسط پزشک به شدت علائم شما و مدت زمانی که به آرتریت روماتوئید مبتلا بوده‌اید بستگی دارد:

NSAID‌ها

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند درد را تسکین و التهاب را کاهش دهند. NSAIDهای بدون نسخه شامل ایبوپروفن (Advil، Motrin IB و…) و ناپروکسن سدیم (Aleve) هستند.

NSAIDهای قوی‌تر، با نسخه در دسترس هستند. عوارض جانبی ممکن است شامل تحریک معده، مشکلات قلبی و آسیب کلیه باشد.

استروئیدها

داروهای کورتیکواستروئیدی، مانند پردنیزون، التهاب و درد و آسیب مفاصل را کاهش می‌دهند. عوارض جانبی ممکن است شامل نازک شدن استخوان‌ها، افزایش وزن و دیابت باشد. پزشکان اغلب یک کورتیکواستروئید را برای تسکین سریع علائم، با هدف کاهش تدریجی دارو تجویز می‌کنند.

DMARDهای معمولی

این داروها می‌توانند پیشرفت آرتریت روماتوئید را کند کرده و مفاصل و سایر بافت‌ها را از آسیب دائمی نجات دهند. DMARDهای رایج عبارتند از متوترکسات (Trexall، Otrexup و…)، لفلونوماید (Arava)، هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) و سولفاسالازین (Azulfidine). عوارض جانبی متفاوت است اما ممکن است شامل آسیب کبدی و عفونت شدید ریه باشد.

DMARDهای بیولوژیک

معمولاً زمانی مؤثرتر هستند که با یک DMARD معمولی مانند متوترکسات جفت شوند. این نوع دارو خطر ابتلا به عفونت را نیز افزایش می دهد.

DMARDهای مصنوعی هدفمند

اگر داروهای DMARD معمولی و داروهای بیولوژیک موثر نبوده باشند، ممکن است از باریسیتینیب (Olumiant)، توفاسیتینیب (Xeljanz) و آپاداسیتینیب (Rinvoq) استفاده شود. دوزهای بالاتر توفاسیتینیب می‌تواند خطر لخته شدن خون در ریه‌ها، حوادث جدی مرتبط با قلب و سرطان را افزایش دهد.

اصلاح‌کننده‌های پاسخ بیولوژیک

این دسته جدیدتر ازDMARDها که به عنوان اصلاح‌کننده‌های پاسخ بیولوژیک نیز شناخته می‌شوند، شامل آباتاسپت (اورنسیا)، آدالیموماب (هومیرا)، آناکینرا (کینرت)، سرتولیزوماب (Cimzia)، اتانرسپت (انبرل)، گلیموماب (سیمپونی)، اینفلیکسیماب (رمیکاد) و ریتوکسیماب (ریتوکسیماب) است.

جراحی

وقتی بیماری پیشرفت می‌کند و آسیب‌ها جدی و درد غیرقابل تحمل می‌شود، بعضی افراد ترجیح می‌دهند برای بهبود درد و عملکرد مفاصل، تحت عمل جراحی قرار بگیرند.

جایگزین کردن مفاصل یکی از جراحی‌های معمول در این زمینه است و معمولا مفاصل زانوها و ران را جایگزین می‌کنند. انواع دیگر جراحی، مانند آرتروسکوپی (قرار دادن یک ابزار لوله مانند برای دیدن و ترمیم بافت‌های غیر طبیعی) و بازسازی تاندون نیز از گزینه‌های پیشنهادی است.

درمان‌های کمکی آرتریت روماتوئید

برخی بیمارانی که مبتلا به اختلال آرتریت روماتوئید هستند با چنین مواردی احساس آرامش بیشتری کرده‌اند:

• گرمای مرطوب
• داروهای آرام بخش
• و طب سوزنی.
• با پزشک خود مدام در ارتباط باشید و از او راهنمایی بگیرید. با پزشک خود، برنامه‌ای برای مدیریت آرتریت خود تنظیم کنید. این به شما کمک می‌کند که مسئولیت بیماری خود را احساس کنید.
• وقتی خسته هستید استراحت کنید. آرتریت روماتوئید می‌تواند شما را مستعد خستگی و ضعف عضلانی کند. استراحت یا چرت کوتاه که با خواب شبانه تداخل نداشته باشد ممکن است کمک کند.
• با دیگران ارتباط برقرار کنید. خانواده خود را از احساس خودآگاه کنید. آن‌ها ممکن است نگران شما باشند، اما ممکن است در مورد درد شما احساس راحتی نکنند. یکی از اعضای خانواده یا دوستی را پیدا کنید که بتوانید در مواقعی که احساس می‌کنید به‌ ویژه خسته هستید، با او صحبت کنید. همچنین با سایر افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید – چه از طریق یک گروه پشتیبانی در جامعه خود یا آنلاین – ارتباط برقرار کنید.
• برای خودتان وقت بگذارید. زمانی را برای آن چه دوست دارید پیدا کنید، چه نوشتن در یک مجله، پیاده‌روی یا گوش دادن به موسیقی باشد. این می‌تواند به کاهش استرس کمک کند. گاهش فکر کردن به این بیماری و درد مفاصل، استرس‌آور است و منجر به درد بیشتر می‌شود.

رژیم غذایی برای آرتریت روماتوئید

مهمترین ویژگی یک برنامه غذایی این است که به صورت متعادلی از تمام مواد مغذی داشته باشد. برای کاهش درد و درمان آرتریت روماتوئید، می‌توان از یک رژیم غذایی کمک بگیرید که هم مواد مورد نیاز بدن‌تان را تامین می‌کند و هم به کاهش درد مفاصل کمک می‌کند.

به عنوان مثال بر اساس تجربه‌ی کسانی که آرتریت روماتوئید داشتند رژیم سرشار از امگا۳ و اسید چرب می‌تواند در کاهش حملات تاثیرگذار باشد. در ادامه به معرفی مواد غذایی کمک‌کننده به بهبودی آرتریت روماتوئید و همچنین مواد غذایی افزایش‌دهنده التهاب که باید از آن‌ها اجتناب کنید، می‌پردازیم:

 

بایدها و نبایدهای غذایی برای درمان آرتریت روماتوئید

وزن سالم داشته باشید. مهمترین رابطه بین رژیم غذایی و آرتریت روماتوئید، وزن است. اضافه وزن می‌تواند برخی از داروهای تخصصی را بی‌اثر کند.

اگر وزن بدن شما بیش از حد لازم است، سعی کنید با ترکیب تغذیه سالم و ورزش منظم، وزن اضافی خود را کاهش دهید. در این بخش مواد غذایی مهمی که در برنامه غذایی‌تان باید مصرف کنید یا از آن احتناب کنید را مشاهده می‌کنید:

• نوع چربی را در رژیم غذایی خود تغییر دهید. غذاهایی که سرشار از چربی‌های اشباع هستند مثلا گوشت و کره ممکن است التهاب را بالا ببرد. افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید نسبت به افرادی که این بیماری را ندارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری قلبی هستند. مقدار و نوع چربی که می‌خورید و در آشپزی استفاده می‌کنید ممکن است بر سطح کلسترول خون تأثیر بگذارد و همچنین ممکن است بر سطح درد و التهاب مفاصل تأثیر بگذارد. کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و جایگزینی آن با مقدار کمتری از چربی‌های غیراشباع ممکن است به حفظ سطح طبیعی کلسترول خون کمک کند.
• مراقب مصرف نمک زیاد باشید. مصرف نمک (کلرید سدیم) بیش از ۶ گرم در روز ممکن است باعث التهاب ناشی از تغییرات در سیستم ایمنی شود. مصرف زیاد نمک همچنین می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را برای برخی افراد افزایش دهد.
• غذاهایی مانند گوجه فرنگی، مرکبات، سیب زمینی سفید، فلفل، قهوه، و فراورده‌های لبنی باعث بدتر شدن علائم می‌شود.
• روغن ماهی، روغن بذر گاوزبان و پنجه گربه. این روغن‌ها برای کاهش درد مفاصل موثرهستند. البته قبل از استفاده از هر نوع مکملی با پزشک خود صحبت کنید تا تداخلی با داروهای اصلی که استفاده می‌کنید نداشته باشد.
• مصرف ماهی و کاهش پیشرفت روماتیسم مفصلی. به عقیده‌ی محققان سوئدی، امگا ۳های موجود در ماهی‌هایی مانند ماهی آزاد یا ماهی ماکرو احتمال پیشرفت روماتیسم مفصلی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.