سرطان تخمدان که یکی از بیماری های شایع زنان است، رشد غیرطبیعی و بی‌رویه سلول‌ها در تخمدان‌ها است. تخمدان‌ها اندام‌های تناسلی زنانه هستند که تخمک‌ها را تولید می‌کنند و در دو طرف رحم قرار دارند.
این بیماری در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است و به همین دلیل به عنوان “سرطان خاموش” شناخته می‌شود. علائم شایع در مراحل پیشرفته شامل نفخ شکم، درد لگن و تغییرات در عادات ادراری و روده است.
عوامل خطر ابتلا به سرطان تخمدان شامل سن بالا، سابقه خانوادگی، جهش‌های ژنی خاص و برخی از شرایط پزشکی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می‌شود.
تشخیص سرطان تخمدان با معاینه لگن، سونوگرافی واژینال و آزمایش خون انجام می‌شود. درمان معمولاً شامل جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها و رحم و همچنین شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی است.
میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان تخمدان به مرحله بیماری در زمان تشخیص بستگی دارد. در مراحل اولیه، نرخ بقای پنج ساله می‌تواند بیش از 90 درصد باشد، در حالی که در مراحل پیشرفته، این نرخ به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
هدف از این مقاله ارائه اطلاعات جامع در مورد سرطان تخمدان، از جمله علائم، عوامل خطر، تشخیص، درمان و پیش آگهی است.
انواع سرطان تخمدان: شناخت و درک تفاوت‌ها
سرطان تخمدان به عنوان یکی از بیماری‌های شایع دستگاه تناسلی زنان، در انواع مختلفی با ویژگی‌ها و رفتارهای متمایز ظاهر می‌شود. شناخت این انواع می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر، انتخاب درمان مناسب و پیش‌بینی پیامد بیماری کمک کند.
رایج‌ترین نوع سرطان تخمدان، کارسینومای اپیتلیال است که حدود 90 درصد موارد را تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان خود به زیرگروه‌هایی مانند کارسینومای سروزی، موسینوس، آندومتریوئید و سلول شفاف تقسیم می‌شود.
هر کدام از این زیرگروه‌ها از نظر نحوه رشد، انتشار و پاسخ به درمان با یکدیگر تفاوت دارند.
نوع دیگر سرطان تخمدان، کارسینوم سلول‌های ژرمنی است که حدود 5 درصد موارد را شامل می‌شود. این نوع سرطان از سلول‌هایی که تخمک‌ها را تولید می‌کنند، منشاء می‌گیرد و شامل تومورهای تراتوم، تومور کیسه زرده و تومور سلول‌های واضح می‌شود.
سرطان استروما که کمتر از 7 درصد موارد را تشکیل می‌دهد، از سلول‌های تولید کننده هورمون‌های جنسی در تخمدان ایجاد می‌شود. این نوع سرطان به طور کلی در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود و دارای نرخ بقای بالاتری نسبت به سایر انواع است.
تومورهای سلول‌های مزانشیمی که نادرترین نوع هستند، از بافت‌های حمایتی تخمدان مانند عضلات، رباط‌ها و عروق خونی منشاء می‌گیرند.
علاوه بر این، سرطان تخمدان می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن مانند صفاق، کبد و ریه‌ها نیز سرایت کند.
تشخیص دقیق نوع سرطان تخمدان از طریق آزمایشات مختلف مانند معاینه لگن، سونوگرافی، بیوپسی و آزمایش خون انجام می‌شود.
درمان سرطان تخمدان بسته به نوع، مرحله و سلامت کلی بیمار متفاوت است و می‌تواند شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی و هورمون درمانی باشد.
علائم سرطان تخمدان
سرطان تخمدان، معروف به “سرطان خاموش”، به دلیل عدم وجود علائم واضح در مراحل اولیه، به ندرت در مراحل ابتدایی تشخیص داده می‌شود. با این حال، شناخت علائم هشداردهنده می‌تواند به تشخیص زودهنگام و افزایش شانس درمان موفقیت‌آمیز کمک کند.
برخی از علائم شایع سرطان تخمدان عبارتند از:
- نفخ شکم یا احساس سیری زودهنگام: این علامت به دلیل تجمع مایع در شکم ناشی از تومور ایجاد می‌شود.
- درد لگن یا شکم: این درد می‌تواند به صورت مداوم یا متناوب باشد و در برخی موارد شدید باشد.
- تغییرات در عادات ادراری: تکرر ادرار، فوریت ادرار و احساس تخلیه ناقص مثانه از جمله این تغییرات هستند.
- سوء هاضمه یا سوزش سر دل: مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع، نفخ و یبوست نیز می‌توانند از علائم این بیماری باشند.
- خونریزی واژینال غیرطبیعی: خونریزی نامنظم، لکه بینی یا خونریزی شدید بعد از یائسگی می‌تواند از علائم هشداردهنده باشد.
نکته مهم:
همه زنان مبتلا به سرطان تخمدان این علائم را تجربه نمی‌کنند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص اگر مداوم یا شدید باشند، مراجعه به پزشک متخصص زنان و زایمان برای معاینه و بررسی ضروری است. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع، کلید موفقیت در مبارزه با سرطان تخمدان است.
عوامل افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان
سرطان تخمدان، گرچه در مراحل اولیه خاموش و پنهان است، با شناخت عوامل خطر، می‌توان احتمال ابتلا به آن را به طور قابل توجهی کاهش داد.
برخی از مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به این بیماری عبارتند از:
- سن: خطر ابتلا به سرطان تخمدان با افزایش سن به طور قابل‌توجهی بالا می‌رود.
- سابقه خانوادگی: داشتن مادر، خواهر یا دختر مبتلا به سرطان تخمدان یا سرطان سینه، خطر ابتلا را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
- جهش‌های ژنی: جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 که بیشتر به دلیل وراثت هستند، خطر ابتلا به سرطان تخمدان و سینه را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
- ن باروری: زنانی که هرگز باردار نشده‌اند یا اولین بارداری آنها در سنین بالا اتفاق افتاده است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
- درمان‌های جایگزینی هورمونی: استفاده طولانی‌مدت از هورمون درمانی جایگزینی (HRT) پس از یائسگی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را به طور جزئی افزایش می‌دهد.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): زنانی که به PCOS مبتلا هستند، تا حدی در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
- چاقی: چاقی به ویژه چاقی مفرط، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
توجه: وجود هر یک از این عوامل به منزله ابتلای قطعی به سرطان تخمدان نیست.
با آگاهی از این عوامل و داشتن سبک زندگی سالم، از جمله رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و حفظ وزن ایده‌آل، می‌توان خطر ابتلا به این بیماری را به طور قابل‌توجهی کاهش داد.
راه‌های تشخیص سرطان تخمدان
تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان، کلید طلایی برای افزایش شانس درمان موفقیت‌آمیز است. با وجود ماهیت خاموش این بیماری در مراحل اولیه، روش‌های مختلفی برای تشخیص آن وجود دارد که در صورت مشاهده علائم مشکوک، باید به آنها توجه کرد.
- معاینه لگن: در این معاینه که توسط پزشک متخصص زنان انجام می‌شود، وضعیت تخمدان‌ها و رحم از طریق لمس بررسی می‌شود.
- سونوگرافی واژینال: در این روش، با استفاده از امواج فراصوت، تصاویری از تخمدان‌ها و رحم ایجاد می‌شود که می‌تواند وجود توده یا کیست را نشان دهد.
- آزمایش خون: دو تست خونی CA125 و HE4 برای بررسی سطح مارکرهای تومور در خون انجام می‌شود.
- آزمایشات تصویربرداری: از CT اسکن، MRI یا PET اسکن برای بررسی دقیق‌تر تخمدان‌ها و سایر اندام‌های لگنی و شکمی استفاده می‌شود.
- بیوپسی: در این روش، نمونه‌ای از بافت مشکوک برداشته شده و برای بررسی وجود سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
نکته مهم:
تشخیص قطعی سرطان تخمدان فقط با بیوپسی امکان‌پذیر است. انتخاب روش‌های تشخیصی مناسب به سن، سابقه پزشکی و علائم بیمار بستگی دارد.
در صورت تشخیص سرطان تخمدان، مرحله بیماری و گسترش آن به سایر اندام‌ها نیز در تعیین مراحل بعدی درمان و پیش‌آگهی بیماری نقش اساسی دارد.
راه‌های پیشگیری از سرطان تخمدان
اگرچه عوامل ژنتیکی و برخی شرایط خاص مانند سابقه خانوادگی، قابل کنترل نیستند، اما با اتخاذ سبک زندگی سالم و انجام اقدامات پیشگیرانه می‌توان تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش داد.
- مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی به مدت 5 سال یا بیشتر، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا 50 درصد کاهش می‌دهد.
- هر بار بارداری و شیردهی، خطر ابتلا به این بیماری را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
- برداشتن لوله‌های رحم (بستن لوله‌ها) یا تخمدان‌ها (ooforectomía profiláctica) در زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری هستند، می‌تواند خطر را به طور چشمگیری کاهش دهد.
- مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات و محدود کردن مصرف گوشت قرمز و فرآوری شده، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد.
- چاقی به ویژه چاقی مفرط، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. حفظ وزن سالم با رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم، از عوامل مهم پیشگیری است.
- انجام ورزش منظم به مدت حداقل 30 دقیقه در بیشتر روزهای هفته، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد.
- معاینات لگن و سونوگرافی واژینال طبق دستور پزشک، به تشخیص زودهنگام و افزایش شانس درمان سرطان تخمدان کمک می‌کند.
توجه: این اقدامات پیشگیرانه ضمانت قطعی برای عدم ابتلا به سرطان تخمدان نیستند، اما می‌توانند نقش موثری در کاهش خطر ابتلا به این بیماری ایفا کنند.
راه‌های درمان سرطان تخمدان
درمان سرطان تخمدان به مرحله بیماری، وضعیت سلامتی بیمار و تمایلات او بستگی دارد.
روش‌های اصلی درمان عبارتند از:
- در اکثر موارد، اولین قدم در درمان، جراحی برای برداشتن تومور و بافت‌های سرطانی است. این جراحی ممکن است شامل هیسترکتومی (برداشتن رحم) و ooforectomía (برداشتن تخمدان‌ها) و همچنین برداشتن غدد لنفاوی آلوده باشد.
- شیمی‌درمانی: در این روش، از داروهای قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده در بدن استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی ممکن است قبل یا بعد از جراحی و یا در برخی موارد به عنوان تنها روش درمانی انجام شود.
- پرتودرمانی: در این روش، از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی ممکن است در کنار شیمی‌درمانی یا به تنهایی برای درمان سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته استفاده شود.
- هورمون درمانی: در این روش، از داروها برای مسدود کردن تولید هورمون‌هایی که می‌توانند به رشد سلول‌های سرطانی کمک کنند، استفاده می‌شود. هورمون درمانی معمولاً در کنار شیمی‌درمانی یا پس از آن برای درمان سرطان تخمدان حساس به هورمون استفاده می‌شود.
- درمان‌های هدفمند: این نوع درمان از داروهایی برای حمله به سلول‌های سرطانی با توجه به ویژگی‌های ژنتیکی خاص آنها استفاده می‌کند. درمان‌های هدفمند ممکن است به عنوان یک روش درمانی جداگانه یا در کنار شیمی‌درمانی برای درمان سرطان تخمدان استفاده شوند.
- ایمونوتراپی: این روش درمانی جدید، سیستم ایمنی بدن بیمار را برای مبارزه با سرطان تحریک می‌کند. ایمونوتراپی ممکن است به عنوان یک روش درمانی جداگانه یا در کنار سایر روش‌های درمانی برای درمان سرطان تخمدان استفاده شود.
انتخاب روش درمانی مناسب به عهده پزشک متخصص و با توجه به شرایط فردی هر بیمار انجام می‌شود.
سوالات متدوال
1. سرطان تخمدان چیست؟
سرطان تخمدان، رشد غیرطبیعی و بی‌رویه سلول‌ها در تخمدان‌ها است.
2. چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند؟
خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن، سابقه خانوادگی، جهش‌های ژنی خاص و برخی شرایط پزشکی مانند PCOS افزایش می‌یابد.
3. علائم سرطان تخمدان چیست؟
نفخ شکم، درد لگن، تغییرات در عادات ادراری و روده، سوء هاضمه و خونریزی واژینال غیرطبیعی از جمله علائم شایع این بیماری هستند.
4. چگونه سرطان تخمدان تشخیص داده می‌شود؟
معاینه لگن، سونوگرافی واژینال، آزمایش خون، آزمایشات تصویربرداری و بیوپسی از روش‌های تشخیصی این بیماری هستند.
5. روش‌های درمان سرطان تخمدان کدامند؟
جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، هورمون درمانی، درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی از جمله روش‌های درمانی این بیماری هستند.
