درمان پوکی استخوان چیست و چگونه می‌توانید از بروز آن جلوگیری کنید؟

پوکی استخوان یکی از شش بیماری کشنده و خاموشی است که بدون اینکه از آن آگاه باشید، شما را درگیر می‌کند و با یک افتادن کوچک ناگهان آشکار می‌شود. بنابراین، بسیار مهم است که از این بیماری آگاه باشید و درمان پوکی استخوان و روش‌های تشخیص آن را بدانید. استخوان بافت زنده‌ای‌ست که دائماً در حال تجزیه و جایگزینی است. پوکی استخوان هنگامی رخ می‌دهد که ایجاد استخوان جدید با از بین رفتن استخوان قدیمی هماهنگ نباشد. داخل استخوان سالم انسان فضاهای کوچکی وجود دارد که شبیه به ساختار کندوی زنبور عسل است.

امروز در این مقاله از ماورای سلامت نکات خیلی مفید و عملی و کاربردی را برای شما در نظر گرفته ایم.

پوکی استخوان باعث می‌شود تا اندازه این فضا‌ها افزایش یابد و استخوان، تراکم و استحکام خود را از دست بدهد و با کوچک‌ترین ضربه یا فشاری بشکند. در صورت ابتلا به این عارضه، استخوان‌ها به قدری شکننده می‌شوند که زمین خوردن‌های ساده یا حتی فشار‌های خفیف مانند خم شدن یا سرفه هم می‌تواند باعث شکستگی شود. شکستگی‌های مربوط به پوکی استخوان بیشتر در لگن‌، مچ دست و پا و ستون فقرات رخ می‌دهند.

همان‌طور که گفته شد، پوکی استخوان یک بیماری خاموش و بدون نشان، ‌بخصوص در مراحل اولیه است که برای تشخیص قطعی آن حتماً باید به پزشک مراجعه کنید و با انجام آزمایش خون و تست تراکم استخوان از وجود این بیماری در استخوان‌ها آگاه شوید. البته که برای درمان پوکی استخوان نیاز به مراجعه به پزشک است، اما نشانه‌هایی هم وجود دارد که با آگاهی از آن‌ها می‌توانید حدس بزنید که آیا دچار این عارضه شده‌اید یا خیر. در این مقاله به بررسی روش‌های تشخیص پوکی استخوان، نحوه درمان آن، چگونگی پیشگیری از این بیماری مزمن و خطرناک و بسیاری اطلاعات دیگر که دانستن آن‌ها برای شما ضروری است، می‌پردازیم.

 

متأسفانه پوکی استخوان در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد. بنابراین خودتان نمی‌توانید به تنهایی پوکی استخوان را تشخیص دهید. برای تشخیص و درمان پوکی استخوان در مراحل اولیه، باید از روش‌ها و تجهیزات پزشکی استفاده کنید. مهم‌ترین و مؤثرترین روش تشخیص پوکی استخوان و پیشگیری از آن، غربالگری پوکی استخوان است که آن را با نام سنجش تراکم استخوان هم می‌شناسیم. اما هنگامی که استخوان‌های شما در اثر پوکی استخوان ضعیف شدند، ممکن است علائم و نشانه‌هایی داشته باشید. در ادامه، ابتدا این نشانه‌ها را معرفی می‌کنیم و سپس روش‌های پزشکی تشخیص پوکی استخوان را بررسی می‌نماییم.

بررسی نشانه‌های پوکی استخوان

مدتی پس از شروع پوکی استخوان و پس از ضعیف شدن استخوان‌ها، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:

• کمردرد ناشی از کم شدن فاصله‌ی مهره‌ها یا شکستگی آن‌ها
• درد مزمن و بدون دلیل در استخوان‌ها
• کاهش قد به مرور زمان
• خمیدگی قامت
• استخوانی که بسیار راحت‌تر از حد انتظار می‌شکند

سنجش تراکم استخوان

برای تشخیص پوکی استخوان، ارزیابی میزان دقیق خطر شکستگی و تعیین نیاز به درمان پوکی استخوان، به احتمال زیاد پزشک شما سنجش تراکم استخوان را تجویز می‌کند. سنجش تراکم استخوان، DEXA، محتوای مواد معدنی موجود در استخوان‌ها را در نواحی خاصی از اسکلت، مانند لگن، مچ دست و ستون فقرات اندازه‌گیری می‌کند. این سنجش یک آزمایش تصویربرداری است که تراکم (قدرت) استخوان را نشان می‌دهد و راهی برای اندازه‌گیری تحلیل استخوان با افزایش سن است. پزشکان این آزمایش‌ها را تست تراکم استخوان یا DXA هم می‌نامند.

نتایج اسکن DEXA می‌تواند جزئیات مفیدی را در مورد خطر ابتلا به پوکی استخوان (از دست دادن استخوان) و شکستگی آن ارائه دهد. همچنین این آزمایش می‌تواند ترکیب بدن شما مانند چربی بدن و توده عضلانی را اندازه‌گیری کند. متخصصان، سنجش تراکم استخوان را مفیدترین، آسان‌ترین و ارزان‌ترین آزمایش برای کمک به تشخیص و درمان پوکی استخوان می‌دانند. سنجش پوکی استخوان بسیار سریع و بدون درد است. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان، زودتر و سریع‌تر از مردان شروع به از دست دادن توده استخوانی می‌کنند. پزشکان معمولاً به زنان توصیه می‌کنند در سنین پایین‌تر نسبت به مردان برای غربالگری پوکی استخوان، اسکن DEXA را انجام دهند.

اگر دارای یک یا چند عامل زیر که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند هستید، پزشک شما به احتمال زیاد سنجش تراکم استخوان را توصیه کند:

• سن بالا: بسیاری از افراد با افزایش سن، توده استخوانی خود را از دست می‌دهند. به افرادی که در معرض خطر متوسط ​​هستند، توصیه می‌شود اسکن DEXA را از سن ۶۵ سال در زنان و ۷۰ سال در مردان شروع کنند.
• سابقه خانوادگی: اگر یک یا چند نفر از اعضای خانواده شما پوکی استخوان یا بیش از یک شکستگی داشته باشند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای پوکی استخوان باشید.
• آسیب‌های شکستگی قبلی: شکستن استخوان، بخصوص بعد از ۵۰ سالگی، ممکن است نشانه‌ای از این باشد که شما در معرض خطر بیشتری هستید.
• داروها: برخی از داروها، مانند استروئید پردنیزون، داروهای سرطان و داروهایی که پس از پیوند عضو استفاده می‌شوند، می‌توانند استخوان‌های شما را ضعیف کنند.
• سلامت کلی شما: بسیاری از اختلالات مزمن پزشکی می‌توانند احتمال شکستگی استخوان‌های شما را افزایش دهند. شرایط خطرناک، شامل: آرتریت روماتوئید، لوپوس، دیابت، بیماری کبد و بیماری کلیوی است.

پزشکان ممکن است تست تراکم استخوان را برای موارد زیر هم تجویز کنند:

• پیگیری تغییرات سلامت استخوان در طول زمان
• کنترل پاسخ به درمان، مانند داروهای پوکی استخوان
• ارزیابی ترکیب بدن

برای تعیین شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• عکس‌برداری استخوان با اشعه ایکس

اشعه ایکس تصاویری از استخوان‌های داخل بدن، شامل دست، مچ، بازو، آرنج، شانه، پا، مچ پا، ساق پا، زانو، ران، لگن یا ستون فقرات را می‌گیرد. عکس‌برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی استخوان‌ها که گاهی در نتیجه پوکی استخوان است، کمک می‌کند.

• سی تی اسکن ستون فقرات

سی تی اسکن ستون فقرات برای ارزیابی تراز و شکستگی استخوان انجام می‌شود. می‌توان از آن برای اندازه‌گیری تراکم استخوان و تعیین احتمال وقوع شکستگی مهره‌ها استفاده کرد.

MRI ستون فقرات برای ارزیابی شکستگی‌های مهره‌ها و قدیمی یا جدید بودن شکستگی انجام می‌شود. شکستگی‌های جدید معمولاً پاسخ بهتری به درمان با ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی نشان می‌دهند.

چه روش‌هایی برای درمان پوکی استخوان وجود دارد؟

پوکی استخوان یک بیماری خطرناک است که معمولاً نمی‌توانید آن را به راحتی تشخیص دهید، اما خوشبختانه روش‌های مختلفی برای درمان یا حداقل کند کردن روند پیشرفت بیماری وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

۱- طب سنتی

در طب سنتی با تکیه بر خواص درمانی گیاهان، درمان‌هایی برای پوکی استخوان آمده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• شبدر قرمز به دلیل استروژن طبیعی موجود در آن از استخوان‌ها محافظت می‌کند.
• سویا که ترکیبات ایزوفلاون آن از تحلیل رفتن بافت استخوان جلوگیری می‌کند.
• کوهوش سیاه که در طب سنتی آمریکایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و حاوی مواد فیتواستروژن است که خاصیت جوان‌سازی دارند.
• گیاه دم اسب که سیلیکون موجود در آن به استحکام استخوان‌ها کمک می‌کند.
• طب سوزنی

۲- درمان‌های خانگی

روش‌های خانگی را نمی‌توان درمان نامید، اما از جمله کارهایی که می‌توانید در خانه برای پیشگیری از پوکی استخوان انجام دهید، عبارتند از:

• عدم پرخوری و حذف غذاهای پرچرب
• ترک استعمال دخانیات
• عدم استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر
• ورزش و تحرک به صورت منظم و روتین

۳- دارو

کلسیم به عنوان اصلی‌ترین ماده‌ی تشکیل دهنده‌ی استخوان، بخش مهمی از داروهایی را که برای درمان پوکی استخوان تجویز می‌شوند، در بر می‌گیرد. اما بیشترین داروهایی که برای زنان و مردان دارای خطر بالای شکستگی تجویز می‌شوند، بیس فسفات‌ها هستند که چند نمونه از آنها عبارتند از:

• آندرونات (فوزاماکس)
• رزیدرونات (آکتونل، آتلویا)
• ایباندرونات (بونیوا)
• زولدرونیک اسید (رکلاست)

۴- ورزش

انجام مرتب حرکات ورزشی و کششی و همچنین حرکاتی که در آن وزنی را تحمل می‌کنید، برای جلوگیری از پوکی استخوان بسیار ضروری است. افراد بزرگسال بین ۱۹ تا ۶۴ سال می‌بایست هر هفته دست کم به مدت ۱۵۰ دقیقه (معادل ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه) تمرینات هوازی مانند دویدن دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی سریع انجام دهند.

همچنین تمرینانی مانند وزنه زدن و تمرینات استقامتی برای بهبود تراکم استخوان و کمک به پیشگیری و درمان پوکی استخوان تأثیرگذار است و بهتر است که افراد دو یا چند روز در هفته را صرف تمرینات تقویت عضله کنند و با ورزش دادن تمامی گروه‌های اصلی عضلات، از جمله: پاها، باسن، پشت، سینه، شانه‌ها و بازوها از پوکی استخوان پیشگیری کنند.

در آخر شایان ذکر است که اگر تشخیص داده شده که شما به پوکی استخوان مبتلا هستید، قبل از آغاز یک برنامه تمرینی با یک پزشک یا یک متخصص ورزش صبحت کنید تا مطمئن شوید که آن برنامه مناسب افراد دارای پوکی استخوان است.

۵- رژیم غذایی

می‌توانید با گنجاندن محصولات لبنی، سبزیجات سبز، کلم بروکلی، لوبیا و حبوبات در رژیم غذایی‌تان و همچنین استفاده از مکمل‌ها، کلسیم مورد نیاز بدن خود را تأمین کنید. همان‌طور که می‌دانید کلسیم نقشی اساسی در سلامت استخوان‌های شما دارد. همچنین ویتامین D به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند. به همین دلیل اگر به اندازه کافی از غذاها یا نور آفتاب ویتامین D دریافت نمی‌کنید، باید از مکمل‌ها استفاده کنید. برای جذب ویتامین D به طور طبیعی، کافی است تا ۱۵ دقیقه خود را در معرض نور آفتاب قرار دهید. در آخر تلاش کنید از مصرف نوشیدنی‌های کربناته، دارای کافئین و الکل بیش از اندازه و نیز خوردنی‌های با پروتئین زیاد که فرآوری و جذب کلسیم در بدن را مختل می‌کنند، اجتناب کنید.

۶- هورمون درمانی

در مردان پوکی استخوان معمولاً ناشی از کاهش سطح تستسرون است که بالا رفتن سن رخ می‌دهد. همین فرآیند در زنان با شروع دوران یائسگی و کاهش سطح استروژن آغاز می‌شود. در مردان تستسترون درمانی به افزایش تراکم استخوان‌ها کمک می‌کند و در زنان نیز تجویز استروژن، بخصوص اگر بلافاصله بعد از شروع دوران یائسگی باشد، در درمان پوکی استخوان بسیار اثرگذار است.

۷- مغناطیس درمانی

مغناطیس درمانی یا مگنت تراپی یک نوع درمان حمایتی برای حفظ بافت، استحکام استخوان، کاهش علائم و درد ناشی از پوکی استخوان و یکی از بهترین روش‌ها برای درمان پوکی استخوان است. عملکرد این درمان به این صورت است که با پالس‌های فرکانس پایین به پروسه‌های متابولیک در استخوان‌ها کمک کرده و منجر به هماهنگی بهتر اجزایی که در ساخت استخوان نقش دارند شده و همچنین به کاهش درد مزمن استخوان‌ها نیز کمک شایانی می‌کند.

مغناطیس درمانی سرعت بهبود افراد مبتلا به پوکی استخوان را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد، به دلیل اینکه این نوع درمان محرک‌ تشکیل استخوان جدید بوده و به تشکیل بافت استخوان و فرآیند کلسیفیکاسیون سرعت می‌بخشد. به عنوان نکته‌ی آخر باید بگوییم که مغناطیس درمانی باعث افزایش عملکرد هورمون پاراتبروئید می‌شود که وظیفه‌ی آن رساندن کلسیم خون به استخوان‌‌ها است.

آیا می‌توان از پوکی استخوان جلوگیری کرد؟

در جواب این سؤال به طور قاطع می‌توان گفت بله. با توجه به مطالبی که تا کنون ذکر شد، پوکی استخوان کاملاً قابل پیشگیری است؛ البته به شرطی که از عادت‌های مضری که بر سلامت استخوان‌های شما تأثیر منفی می‌گذارند، دست بکشید. عاداتی مثل: استعمال دخانیات، مصرف نمک، استفاده‌ی بیش از حد از الکل، رژیم غذایی نامناسب و عدم تحرک.

غذاهای مضر برای پوکی استخوان

همان‌طور که مواد غذایی حاوی کلسیم و برخی مواد معدنی و ویتامین‌های دیگر می‌توانند مانع از بروز پوکی استخوان شوند، مواد غذایی هم وجود دارند که شما را در معرض بروز پوکی استخوان قرار می‌دهند. این مواد عبارتند از:

۱- اسفناج خام

اگر چه مصرف اسفناج پخته برای جلوگیری از پوکی استخوان مفید است، اما مصرف خام آن به دلیل وجود ماده‌ای به نام اگزالات، مانع از جذب کلسیم در بدن می‎شود.

۲- نوشیدنی‌های گازدار

نوشیدنی‌های گازدار علاوه بر اینکه سرشار از کافئین هستند و کافئین باعث خروج کلسیم از طریق ادرار از بدن می‌شود، به علت دارا بودن اسید فسفریک و اسید معدنی از جذب کلسیم جلوگیری می‌کنند و برای استخوان‌ها مضر هستند. افرادی که استعداد یا سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند، باید مصرف نوشیدنی‌های گازدار را قطع کنند.

۳- مصرف زیاد نمک

مصرف زیاد نمک، باعث اسیدی شدن خون و بروز التهاب در بدن می‌شود که برای سلامت مفاصل مضر است و احتمال پوکی استخوان را تشدید می‌کند. غذاهای آماده، سوسیس و کالباس، کنسروها و به طور کلی، نمک را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید تا علاوه بر پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از پوکی استخوان هم جلوگیری کنید.

۴- مصرف زیاد گوشت

پروتئین‌های حیوانی و مصرف زیاد گوشت به دلیل آزاد کردن اسیدهایی مثل اسیدفسفریک و سولفوریک اسید، باعث تغییر در میزان PH بدن می‌شوند و هر چه PH بدن اسیدی‌تر باشد، مواد معدنی بیشتری از استخوان‌ها خارج می‌شود و در نتیجه، استخوان اصلی‌ترین مواد مغذی خود را از دست داده و مستعد پوکی می‌گردد.

۵- مصرف غذاهای التهاب‌زا

مصرف بیش از حد محصولاتی مثل: گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان و سایر مواد غذایی التهاب‌آور، منجر به التهاب استخوان و در نهایت تسریع روند ابتلا به پوکی استخوان خواهد شد.

غذاهای مفید برای پوکی استخوان

حال که در مورد غذاهای مضر دانستید، در ادامه به معرفی غذاهایی که برای پوکی استخوان مفید هستند می‌پردازیم.

۱- شیر

اصولاً شیر و لبنیات از بهترین دوستان استخوان هستند و از بهترین گزینه‌ها برای درمان پوکی استخوان به شمار می‌روند. حتماً شما هم در کودکی زیاد شنیده‌اید که: “شیر بخور تا قدت بلند شود! یا شیر بخور تا استخوان‌هایت قوی بشوند!” شیر منبع غنی کلسیم و از مهم‌ترین عناصر تشکیل دهنده‌ی استخوان است.

۲- ماهی ساردین در درمان پوکی استخوان

شیر و لبنیات، تنها راه دریافت و تأمین کلسیم بدن نیستند. ماهی ساردین منبع عالی و غنی دیگری از کلسیم است که استخوان‌های ریز آن‌ به ساخته شدن استخوان در بدن شما کمک می‌کنند. خوردن حدود ۸۵ گرم ماهی تازه یا تن ساردین، بیشتر از یک فنجان شیر به بدن شما کلسیم می‌رساند.

۳- مغزها و دانه‌های روغنی

مغزها و دانه‌های روغنی به شکل‌های مختلف سلامتی استخوان را حفظ می‌کنند. گردو و بذر کتان، غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. بادام زمینی و بادام درختی حاوی پتاسیم هستند که جلوی از دست رفتن کلسیم در ادرار را می‌گیرند. دانه‌های روغنی حاوی پروتئین و سایر مواد مغذی هم هستند که نقش حمایتی برای ساختن استخوان‌های قوی را دارند.

۴- نور خورشید

نور خورشید غذا نیست، اما نقش مهم‌تری نسبت به غذا برای بدن دارد. بدن با قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ویتامین D تولید می‌کند و بدون ویتامین D بدن ما توانایی جذب کلسیم موجود در غذا را نخواهد داشت. پس با روزی ۱۵ دقیقه قرار گرفتن در برابر نور خورشید، خود را در برابر پوکی استخوان بیمه کنید.

۵- انجیر

اگر به دنبال میوه‌های تقویت‌کننده استخوان هستید، لازم است که انجیر را در بالای لیست خریدتان بگذارید. پنج عدد انجیر تازه به طور متوسط تقریباً دارای ۹۰ میلی‌گرم کلسیم و سایر مواد مغذی مفید برای استخوان، مانند پتاسیم و منیزیم است. انجیر تازه را می‌توانید در تابستان تهیه کنید، اما خشک شده‌ی آن را می‌توانید در تمام طول سال پیدا کرده و با خوردنش سلامتی‌ استخوان‌هایتان را تضمین کنید. انواع خشک‌ شده‌ی انجیر به اندازه‌ی تازه‌ی آن مفید است. خوب است بدانید که نصف فنجان انجیر خشک، دارای ۱۲۱ میلی‌گرم کلسیم است!

در آخر باید بگوییم که درمان پوکی استخوان امکان‌پذیر است، اما می‌توانیم با داشتن عادات و رژیم غذایی سالم و درست از آن پیشگیری کنیم.