اختلال کم توجهی – بیش‌فعالی یک اختلال عصبی رفتاری می‌باشد که با ترکیبی از بی‌توجهی، بیش‌فعالی و رفتار تکانشی شناخته می‌شود. علائم آن شامل دشواری در نشستن بی‌حرکت، مشکلاتی در زمینه عدم تمرکز در مدرسه یا هنگام انجام تکالیف و پاسخگویی قبل از تفکر می‌باشد. علائم بیش‌فعالی می‌تواند شامل ناآرامی، بی‌قراری و صحبت کردن و منقطع کردن حرف دیگران به طرزی شدید می‌باشد.
امروز در این مقاله از ماورای سلامت نکات خیلی مفید و عملی و کاربردی را برای شما در نظر گرفته ایم.
ADHD معمولاً در سنین پایین تشخیص داده می‌شود و خود را از طریق مشکلات رفتاری در مدرسه با اشکال در فهم ماده، به اتمام رساندن مسئولیت ها یا پرت شدن حواس به سادگی توسط دیگران نشان می‌دهد. بنا بر DSM-5 حدود 5 درصد از کودکان در سن مدرسه با ADHD تشخیص داده می‌شوند و این اختلال در پسران به میزان 2 برابر بیشتر از دختران است. دخترها بیشتر ویژگی های مربوط به عدم تمرکز را از خود به نمایش می‌گذارند.
کودکانی که هنگام یادگیری دچار مشکل می‌شوند، درگیر رفتارهایی سرکشانه یا جسورانه می‌شوند و دارای مشکلاتی در زمینه خلق و خو مثل اضطراب و افسردگی هستند. بیش از نیمی از کودکانی که به ADHD مبتلا هستند، علائم خود را در نوجوانی و بزرگسالی نیز تجربه می‌کنند. علائم ADHD با ترکیبی از دارو و روان درمانی بطور مؤثری بهبود می‌یابد. از سوی دیگر، اگر درمان نشده رها شود، ADHD می‌تواند تأثیرات مخرب بلند مدتی برعملکرد آکادمیک، موفقیت های شغلی، روابط و پیشرفت روحی-عاطفی بگذارد.
علائم اختلال کم توجهی – بیش فعالی
بنابر گفته DSM-5، ADHD زمانی تشخیص داده می‌شود که نوجوان شش نشانه یا بیشتر را که در ادامه مطرح می‌شود تجربه کند. اگر سن آنها بزرگتر از 17 سال باشد، فقط نیاز است که پنج علامت را تجربه کرده باشند. علائم بایستی بیش از شش ماه به طول انجامد و عملکرد های آکادمیک یا اجتماعی را به شکلی منفی تحت تأثیر قرار دهد. همچنین بایستی با سطح رشد نوجوان در ناسازگار باشد و دیگر اختلالات روانی مثل اختلال اضطراب، اختلال خلق یا اختلال شخصیت را نتوان به آن نسبت داد. نوجوان پیش از سن 12 سالگی باید چندیدن علامت از نشانه های زیر را از خود به نمایش گذارد.
علائم کم‌توجهی شامل موارد زیر می‌باشد:
- اشتباهات سهل انگارانه، غفلت از جزئیات
- دشواری در متمرکز ماندن در حین انجام مسئولیت ها یا مکالمه
- بسیار حواس پرت بودن
- مشکل در انجام دستورالعمل ها یا تکالیف
- دشواری در ساماندهی کردن وظایف و فعالیت ها
- سر باز زدن یا دوری از فعالیت هایی که نیاز به توجه پایدار دارند(گزارش ها، فرم ها، کاغذها)
- گم کردن وسایل به طور مکرر
- فراموشکار نسبت به فعالیت های روزمره(قرارهای ملاقات، کارهای روزمره)
کودکان دارای نوع “غافل” از ADHD که با علائم بالا شناسایی می‌شوند، بسیار کمتر مخرب هستند و اغلب تشخیص داده نمی‌شوند.
علائم بیش‌فعالی و تکانش‌گری شامل موارد زیر است:
- دعوا کردن، پیچ و تاب خوردن و ضربه زدن مداوم
- وقتی نشستن مد نظر است، معمولاً محل نشستن را ترک می‌کنند
- احساس بیش از حد بی قراری
- دشواری در یک جا ساکن بودن برای یک بازه زمانی طولانی
- مشکل در مشارکت داشتن در فعالیت های اوقات فراغت
- بیش از حد صحبت کردن
- پاسخ دادن به سؤالاتی که هنوز پرسیدن آن تمام نشده است
- دشواری در صبر کردن تا رسیدن نوبت
- رفتارهای ناگهانی و غیر متظره یا تداخلی نسبت به دیگران
زمانی تشخیص برای ارائه ای ترکیبی داده می‌شود که علائم بیش‌فعالی-تکانش‌گری و کم‌توجهی برای حداقل شش ماه ماندگار باشند.
زمانی تشخیص کم‌توجهی غالب داده می‌شود که ملاک های علائم بی‌توجهی برای حداقل شش ماه رخ داده باشد ولی نه برای علائم بیش‌فعالی-تکانش‌گری.
زمانی تشخیص بیش‌فعالی-تکانش‌گری غالب داده می‌شود که ملاک های علائم بیش‌فعالی-تکانش‌گری برای حداقل شش ماه رخ داده باشد ولی نه برای علائم کم‌توجهی.
کودکان مشکوک به ADHD بایستی مورد ارزیابی هم برای تشخیص میان علائم ADHD و علائم شبه ADHD که بطور معمول در دیگر وضعیت های روانی و پزشکی دیده می‌شود قرار گیرند هم مشخص شود که شاید برخی عوامل استرس زای محیطی یا موقعیتی باعث ایجاد علائمی شبیه علائم ADHD شده باشند. روانپزشکان، روانشناسان، متخصصین اطفال، متخصصین مغز و اعصاب و مددکاران اجتماعی بالینی اکثر آنها جوری آموزش دیده اند که توانایی مهیا کردن ارزیابی و تشخیص اختلالات روانی و حذف دلایل احتمالی دیگر برای رفتار کودک را دارند.
یک ارزیابی دقیق باید شامل تخمین عملکرد شخص در موقعیت های آکادمیک و اجتماعی، کارایی عاطفی و توانایی های رشدکننده باشد. آزمایش های اضافه ممکن است که شامل تست هوش، اندازه های دامنه توجه و مقیاس های رتبه بندی والدین و معلم باشند. یک معاینه پزشکی توسط دکتر نیز بسیار مهم است. دکتر ممکن است که به دنبال آلرژی و یا مشکلات تغذیه ای بگردد که ممکن است در شکل گیری خوشه های انرژی دخیل باشند. همچنین سنجش ممکن است که شامل مصاحبه با معلم کودک، والدین و دیگر کسانی که کودک را به خوبی می‌شناسند شود.
علل بوجود آمدن اختلال کم توجهی – بیش فعالی
چندین تئوری درباره علل بالقوه ADHD مطرح است. تحقیقات مبتنی بر فاکتورهای تصادفی مربوط به ADHD بیشتر میل به مطالعه کودکان کم سن تر دارای ADHD دارد. از نظر ژنتیکی، 25 درصد از اقوام نزدیک در خانواده کودکان مبتلا به ADHD نیز دارای این وضعیت می‌باشند که نشان می‌دهد ژنتیک نقش مهمی در پیشرفت ADHD ایفا می‌کند. تحقیقات انجام شده توسط شاخه روان پزشکی کودکان مؤسسه ملی سلامت روان(آمریکا) نشان داد که در مقایسه با کودکان بدون ADHD، کودکان دارای این وضعیت به طور کلی 3 تا 4 درصد کاهش حجم در مناطق مهم مغز شامل لوب پیشانی، ماده خاکستری گیجگاهی، هسته دُمی و مخچه را دارا می‌باشند. این ساختارهای مغزی نقش حیاتی را در حل مسائل، از قبل برنامه ریزی کردن، مهار تکانش ها، و فهمیدن رفتارهای دیگران را دارند.
تحقیقات اخیر بیان می‌کنند که ADHD ممکن است که از برهم‌کنش متقابل میان فاکتورهای ژنتیکی و محیطی ایجاد شود. اینها شامل سیگار کشیدن، مصرف الکل یا مواد مخدر حین دوران بارداری، در معرض سموم محیطی قرار گرفتن مثل مقدار زیاد از سرب(که در ساختمان های قدیمی بیشتر وجود داشت)، بارداری زودهنگام که منجر به تولد با وزن کم و صدمات سَر می‌شود می‌باشند.
تئوریسین های اجتماعی و جامعه پزشکی بدلیل سبک زندگی سریع و مصرف گرایانه که انسان ها را در “دنیای پیام دادن های آنی و بازی های ویدئویی خشن و برنامه های تلویزیونی” فرو میبرد، برخی اوقات از ADHD به عنوان اپیدمی عصر مدرن یاد می‌کنند. تأثیرات سبک زندگی که در آن نیازهای یک فرد فقط با کلیک بر روی یک دکمه به سرعت برآورده می‌شود، ممکن است که ورای ژنتیک یا بیولوژی باشد و به طریقی متفاوت با استعداد بیولوژیکی فرد ارتباط پیدا کند.
درمان اختلال کم توجهی – بیش فعالی
درمان ADHD با توجه به نیازهای هر کودک و شدت علائم او مشخص می‌شود. ADHD در کودکان بطور موفقیت آمیزی از طریق دستاورد سه گانه ای که شامل هماهنگی نزدیک میان کودک، خانواده و تعاملات مدرسه ای می‌شود قابل درمان است.
داروها
داروها می‌توانند به کودک کمک کنند تا تمرکز بیشتری پیدا کنند، کمتر حس بی‌قراری یا تکانش‌گری کنند و بتوانند مهارت های آموخته و بکار گرفته شده در روان درمانی را بهبود بخشند. اکثر داروهایی که برای درمان ADHD تجویز می‌شوند کلاس دارویی هستند که محرک ها نامیده می‌شوند. این داروها خاصیت های عملگری هم کوتاه مدت و هم بلند مدت دارند. داروهای با خاصیت عملگری کوتاه مدت ممکن است که بیشتر مورد استفاده قرار بگیرند و داروهای با خاصیت عملگری بلند مدت معمولاً روزی یک بار مصرف می‌شوند. آن دسته از داروهایی که تجویز شان رایج است عبارتند از آمفتامین/دکسترومفتامین(آدرال)، دگزمتیل فنیدیت(فُکالین)، لیزدگزامفتامین(ویوانسه)، متیل فنیدت(کنرستا، ریتالین). مصرف محرک های روانی برخی اوقات بخاطر تأثیرات منفی شدیدی که شامل کاهش اشتها که منجر به کاهش وزن می‌شود، بی‌خوابی و سردرد محدود هستند.
ضد افسردگی ها برخی اوقات برای درمان ADHD در کودکانی که مشکلاتی را در خلق و اضطراب از خود نشان می‌دهند در نظر گرفته می‌شود. ضد افسردگی ها نیز، شبیه به محرک ها، نوروترانسمیترهای نوراپینفرین و دوپامین را هدف قرار می‌دهند. اینها شامل یک کلاس دارویی قدیمی تر بنام تریسایکلیک ها و همچنین ضد افسردگی های جدید تر مثل ونلافاکسین(افکسور) و بوپروپیون(ولبوترین) می‌شوند. ضد افسردگی ها نیز فواید و عوارض جانبی بالقوه دارند. شایع ترین عارضه آنها کاهش اشتها، بی‌خوابی، افزایش اضطراب و یا تحریک پذیری می‌باشند. در برخی کودکان دلدرد یا سردرد خفیف گزارش شده است. این نکته بسیار حائز اهمیت است که برای یافتن بهترین دارو و مناسب ترین دوز مصرف با پزشک همکاری شود.
روان‌درمانی
روان‌درمانی مهارت هایی را برای کودک فراهم می‌کند که آنها کمک می‌کند که کودک راحت تر خودش را به سمت مسئولیت ها و تکالیف سوق دهد همینطور باعث می‌شود درباره رفتار خودشان آگاه تر شوند تا بطور بهتری آن را منظم سازند. همچنین برای کودکان ابزارهایی فراهم می‌شود تا منظم بمانند، از برنامه خارج نشوند و متمرکز بمانند. روان‌درمانی به کودک کمک می‌کند تا خودشان را علی‌رغم داشتن اختلال دوست داشته و بپذیرند. همچنین پشتیبانی ممکن است که شامل یاری های عملی مثل کمک کردن به کودک برای یادگیری چگونه تفکر کردن در حین مسئولیت و منظم ساختن کارها باشد. یا پشتیبانی ممکن است که رفتارهای جدیدی را با دادن جوایز یا تشویق به ازای هر دفعه ای که کودک به شیوه مطلوب عمل می‌کند ترغیب کند.
تمرین مهارت های اجتماعی نیز به کودک کمک می‌کند تا رفتارهای تازه ای را بیاموزد. در این آموزش، تراپیست رفتارهای قابل قبول مثل صبر کردن تا هنگام نوبت، به اشتراک گذاشتن اسباب بازی ها، درخواست کمک کردن یا پاسخ به اذیت و آزار را مورد بحث و مدل سازی قرار می‌دهد و سپس به کودک فرصتی برای تمرین می‌دهد. برای مثال کودک ممکن است که خواندن حالات چهره و لحن صدای افراد را فراگیرد تا به فراخور پاسخی مناسب را ارائه کند. آموزش مهارت های اجتماعی کمک می‌کند چگونگی تأثیر رفتار بر دیگران و ایجاد راه هایی جدید برای واکنش به هنگام خشم یا ناراحتی را تعلیم دهد.
آموزش مهارت های والدین که توسط تراپیست ارائه شده یا در کلاس های ویژه ای به والدین ابزارها و تکنیک هایی داده می‌شود که توسط آنها رفتار کودکان شان را مدیریت کنند. متخصصین سلامت روان می‌توانند والدین کودک دارای ADHD را درباره این وضعیت و اینکه چگونه کودک و خانواده را متأثر می‌سازد آموزش دهند. آنها همچنین می‌توانند به کودک و والدین او کمک کنند که مهارت های تازه، نگرش ها و راه های برقراری ارتباط با یکدیگر را توسعه دهند. والدین از یادگیری توسعه روابط سازنده تر و مبتنی بر همکاری با کودکان خود و بهتر مدیریت کردن استرس کودکان با افزایش مهارت های خود در برخورد با نا امیدی و آرام تر پاسخ دادن به رفتارهای کودک بهره می‌برند. تراپیست به خانواده کمک می‌کند تا راه های بهتری را برای مدیریت کردن رفتارهای مخرب پیدا کنند و تغییر را ترویج داده و با خانواده کودکان خردسال کار می‌کنند تا تکنیک هایی را برای کنار آمدن و بهبود بخشیدن به رفتارهای کودک آنها آموزش دهند.
گروه های حمایتی به والدین کمک می‌کند که با دیگر افرادی که مشکلات و نگرانی های یکسانی راجع به کودکان ADHD دارند ارتباط برقرار کنند. اعضای گروه های حمایتی، نا امیدی ها، موفقیت ها، ارجاعات به متخصصین دارای صلاحیت و اطلاعات درباره اینکه چه چیزهایی مؤثر است و همینطور امیدواری های شان درباره خود و فرزندان شان را به اشتراک می‌گذارند. به اشتراک گذاری تجربیات با دیگر افرادی که دارای نگرانی های مشترکی هستند به افراد کمک می‌کند که بدانند تنها نیستند.
ساختار محیط مدرسه کودک نیز می‌تواند مفید واقع شود. این شامل موارد زیر می‌باشد:
- محدود کردن عواملی که باعث حواس پرتی کودک در محیط می‌شوند
- فراهم کردن آموزش فردی با معلم
- اگر کودک در به اتمام رساندن وظایف خود دچار مشکل است، کمک به کودک برای تقسیم کردن یک مسئولیت بزرگ به چندین مسئولیت کوچک و سپس تشویق کردن او بعد از اتمام هر مرحله
