کیسه‌های پر از مایع یا بافت‌های مختلف است که در تخمدان‌ها تشکیل می‌شود، کیست تخمدان نام دارند. کیست تخمدان در زنان در سنین باروری بسیار شایع است و امروزه بسیاری از زنان با آن درگیر هستند. البته همه کیست‌ها مثل هم نیستند و بیشتر اوقات، بدون نیاز به درمان، خودبه‌خود ناپدید می‌شوند. در حالی که اکثر کیست‌ها در سنین باروری خوش‌خیم هستند، کیست‌ها در سنین بالاتر بیشتر احتمال دارد سرطانی باشند. در این بخش درمورد ویژگی‌های آنها و نحوه درمان مناسب توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.
کیست تخمدان چیست؟
کیست‌ها بسته به ساختار سلولی نام‌های مختلفی دارند. شایع‌ترین آنها کیست‌های فولیکولی هستند.
- کیست فولیکولی: در طول چرخه قاعدگی، تخمک در داخل کیسه‌ای پرازآب به نام فولیکول رشد می‌کند. این کیسه در تخمدان قرار دارد. بیشتر اوقات در حین دفع تخمک، این کیسه می‌شکند و تخمک را خارج از تخمدان آزاد می‌کند. با این حال، به‌ندرت، وزیکول ممکن است پاره نشود و به کیست فولیکولی تبدیل شود. در این مورد، کیست ممکن است در اندازه‌های مختلف باشد.
- کیست جسم زرد: اغلب، پس از آزادشدن تخمک، کیسه فولیکول ناپدید می‌شود. با این حال، گاهی اوقات اگر کیسه فولیکول خود را ترمیم کند و مایع بیشتری در داخل آن جمع شود، به این کیست جسم زرد می‌گویند.
- کیست‌های درموئید: کیست‌هایی با محتویات متراکم هستند که ممکن است حاوی مو، چربی، غضروف و سایر بافت‌ها باشند و می‌توانند به اندازه‌های مختلف رشد کنند. با توجه به محتوای آنها، خطر پیچ‌خوردگی بیشتر است.
- کیست اندومتریوما: این نامی است که به بافتی داده می‌شود که به طور معمول باید در دیواره داخلی رحم باشد و در کپسول روی تخمدان یافت شود. به دلیل محتوای مایع قهوه‌ای تیره، به آن کیست شکلاتی می‌گویند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: این یک بیماری با منشأ ژنتیکی است که با وجود فولیکول‌های زیادی در بافت تخمدان مشخص می‌شود. علائم مختلفی از بی‌نظمی‌های هورمونی مانند بی‌نظمی تخمک‌گذاری و بی‌نظمی قاعدگی مرتبط، رشد مو، آکنه و مشکل در باردارشدن ممکن است مشاهده شود.
علائم و علل کیست تخمدان چیست؟
علائم کیست تخمدان بسته به اندازه و نوع کیست و هر گونه عارضه ممکن است متفاوت باشد. در بسیاری از زنان، کیست تخمدان ممکن است خودبه‌خود و بدون هیچ علامتی ناپدید شود یا ممکن است مورد توجه قرار نگیرد. اما در برخی موارد علائم زیر ممکن است رخ دهد:
- درد در ناحیه شکم یا لگن: وقتی کیست‌های تخمدان رشد می‌کنند یا کیست پر از خون پاره می‌شود و ملتهب می‌شود، ممکن است درد در ناحیه شکم یا لگن احساس شود. این درد معمولاً ناگهانی و شدید است.
- احساس پری لگن: کیست تخمدان می‌تواند احساس پری یا سنگینی در ناحیه لگن ایجاد کند. تکرر ادرار: کیست بزرگ شده می‌تواند به مثانه فشار وارد کند و احساس تکرر ادرار را ایجاد کند.
- بی‌نظمی‌های قاعدگی: کیست تخمدان می‌تواند باعث تغییرات هورمونی شود و منجر به بی‌نظمی قاعدگی، خونریزی بیش از حد یا خونریزی ناگهانی شود.
- سوءهاضمه یا نفخ: کیست تخمدان می‌تواند بر اندام‌های گوارشی فشار وارد کند و باعث مشکلات گوارشی مانند سوءهاضمه، نفخ یا یبوست شود.
- تب: اگر کیست عفونی شود، ممکن است علائم عفونت مانند تب ظاهر شود.
- درد در حین رابطه جنسی: کیست تخمدان می‌تواند باعث درد در هنگام مقاربت شود.
روش‌های درمان کیست تخمدان
درمان کیست تخمدان بسته به نوع و اندازه کیست، سن بیمار، وضعیت سلامتی و شدت علائم تعیین می‌شود. در حالی که برخی از کیست‌های تخمدان به‌خودی‌خود کوچک یا ناپدید می‌شوند، برخی دیگر ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. روش‌های درمان کیست تخمدان عبارت‌اند از:
- پیگیری و مشاهده: کیست‌های کوچک، خوش‌خیم و بدون علامت اغلب با معاینات منظم پیگیری و کنترل می‌شوند. این کیست‌ها معمولاً به‌خودی‌خود کوچک یا ناپدید می‌شوند. پزشک ممکن است گاهی از سونوگرافی یا سایر روش‌های تصویربرداری برای نظارت بر اندازه و وضعیت کیست استفاده کند.
- درمان دارویی: داروهای هورمونی ممکن است برای کیست‌های مرتبط با عدم تعادل هورمونی یا کیست‌های ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) تجویز شود. این داروها می‌توانند به کوچک‌شدن کیست تخمدان و تسکین علائم کمک کنند.
- جراحی: کیست‌های بزرگ یا مشکوک در صورت ایجاد علائم شدید یا احتمال سرطان ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشند. یک روش کم تهاجمی به نام لاپاراسکوپی می‌تواند برای برداشتن کیست با جراحی استفاده شود. لاپاراسکوپی با ایجاد برش‌های کوچک در ناحیه شکم با استفاده از دوربین و ابزار نازک انجام می‌شود.
- آسپیراسیون کیست با سوزن: در برخی موارد، مایع داخل کیست بزرگ را می‌توان با یک سوزن ظریف برای کاهش اندازه کیست یا تسکین علائم خارج کرد.
- اواریکتومی: به‌ندرت ممکن است به دلیل تومورهای بزرگ و غیر سرطانی یا کیست‌های سرطانی، برداشتن کامل تخمدان‌ها (اواریکتومی) ضروری باشد.
آیا کیست تخمدان بر بارداری تأثیر می‌گذارد؟
اگرچه کیست تخمدان در بیشتر موارد مانع بارداری نمی‌شود، اما یکی از شرایطی است که بر بارداری تأثیر می‌گذارد. اگر کیست تخمدان باعث بی‌نظمی قاعدگی شود، می‌تواند بارداری را دشوار کند؛ زیرا چرخه منظم تخمک‌گذاری برای بارداری آسان مهم است. در صورت وجود کیست شکلاتی، از آنجایی که لایه آندومتر داخل رحمی خارج از رحم رشد می‌کند، ممکن است عملکرد طبیعی تخمدان را مختل کند و بر بارداری تأثیر منفی بگذارد. علاوه بر این، رشد بیش از حد و پیچ‌خوردگی کیست تخمدان (چرخش به دور خود) می‌تواند باعث فشار، ایجاد درد و تأثیر منفی بر بارداری شود.
بهترین دارو برای کیست تخمدان
بهترین دارو برای کیست تخمدان باید بر اساس ویژگی فردی که مبتلا به کیست تخمدان است انتخاب شود. از آنجایی که در بیشتر موارد پای هورمون‌ها وسط است و از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌شود، بهتر است از درمان خودسرانه جلوگیری کنید و فقط با توجه به صلاحدید پزشک معالج خود دارو مصرف کنید.
در درمان کیست، به ویژه برای بیماران در سنین باروری، اولین انتخاب عموماً قرص‌های ضدبارداری ترکیبی است. در واقع، اثر آن به طور کلی کاهش تشکیل کیست‌های جدید به جای ناپدیدشدن کیست است. اگر کیست بزرگ یا علامت‌دار باشد، ممکن است درمان جراحی توصیه شود. به طور کلی نوع و اندازه کیست، سن بیمار، تمایل به بچه‌دارشدن و علائم مربوط به کیست نقش مهمی در تصمیم‌گیری برای جراحی و نوع جراحی دارد.
آیا می‌توان از کیست تخمدان پیشگیری کرد؟
نمی‌توان از تشکیل کیست تخمدان جلوگیری کرد. با این حال، تشخیص زودهنگام در طول معاینات معمول زنان امکان‌پذیر است. کیست‌های خوش‌خیم تخمدان به سرطان تخمدان تبدیل نمی‌شوند؛ اما در صورت وجود علائم کیست، مشکوک به سرطان باید توسط پزشک زنان بررسی شود، به خصوص در صورت وجود علائم زیر:
- تغییر در الگوی قاعدگی
- درد مداوم کشاله ران
- بی‌اشتهایی
- کاهش وزن غیرقابل‌توضیح
- احساس پری و تورم در شکم
اگر به دنبال چکاپ دقیق برای کیست تخمدان هستید و یا نیاز به درمان دارید، می‌توانید با مراجعه به دکتر لیدا شفیعیان، جراح متخصص زنان و زایمان، ضمن انجام چکاپ دقیق و بهره‌مندی از تشخیص صحیح، بهترین روش درمانی را در پیش بگیرید و این بیماری را درمان کنید.
