علائم چربی خون؛ همه چیز درباره چربی خون بالا

اصطلاح چربی خون یا کلسترول بالا به شرایطی گفته می‌شود که سطوح غیرطبیعی لیپیدها یا چربی را در خون ایجاد می‌کنند. این چربی‌ها شامل لیپوپروتئین‌هایی با چگالی کم (LDL) که به‌عنوان کلسترول «بد» نیز شناخته می‌شوند و اسیدهای چرب دیگری به‌نام تری‌گلیسیریدها هستند. لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL) که به کلسترول «خوب» معروف هستند نیز در خون وجود دارند که آسیبی به بدن نمی‌زنند. کلسترول بالا معمولا علامت خاصی را در بدن ایجاد نمی‌کند، اما باتوجه به سوابق ژنتیکی، اضافه‌وزن یا برخی بیماری‌ها مانند اختلالات تیروئید، ممکن است پزشک آزمایش خون را برای تشخیص علائم چربی خون تجویز کند.

این مقاله به‌طور کامل و اختصاصی به بررسی علل، علائم، انواع و عوارض، روش تشخیص و انجام آزمایش، زمان نیاز به آزمایش و راهکارهای درمانی چربی خون می‌پردازد. در این مقاله ابتدا درباره علائم چربی خون می‌خوانیم و بعد سراغ راه‌های درمان چربی خون می‌رویم.

کلسترول یک ماده مومی‌شکل از جنس چربی است که توسط کبد تولید می‌شود و برای تشکیل غشای سلولی، ویتامین D و برخی هورمون‌ها حیاتی است. کلسترول ماده‌ای نامحلول در آب است، بنابراین نمی‌تواند به خودی خود با جریان خون حرکت کند. به‌همین دلیل، ذرات معروف به لیپوپروتئین به انتقال کلسترول از طریق جریان خون کمک می‌کنند. دو شکل عمده از لیپوپروتئین‌ها وجود دارد:

• لیپوپروتئین‌های با چگالی کم (LDL) که به‌عنوان «کلسترول بد» نیز شناخته می‌شوند و می‌توانند در شریان‌ها رسوب کرده و منجر به مشکلات سلامتی جدی مانند حمله قلبی یا سکته شوند. مصرف بیش‌ازحد غذاهای حاوی مقادیر زیادی چربی، سطح کلسترول LDL را در خون افزایش می‌دهد که به‌عنوان کلسترول بالا یا چربی خون شناخته می‌شود و در زبان علمی به آن هایپرکلسترولمی یا چربی خون نیز می‌گویند.
• لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL) که گاهی‌اوقات «کلسترول خوب» نامیده می‌شوند و به بازگرداندن کلسترول LDL به کبد و دفع آن کمک می‌کنند.

روش تشخیص چربی خون بالا

برای تشخیص اولیه چربی خون بالا، پزشک می‌تواند نوعی آزمایش خون به‌نام پروفایل لیپیدی یا پانل چربی را تجویز کند. این آزمایش کلسترول کل، LDL، HDL و تری‌گلیسیرید را اندازه‌‎گیری می‌کند.

اگر نتایج آزمایش خون نشان‌دهنده کلسترول بالا باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری (مانند آزمایش‌های تیروئید یا کبد) را برای رد‌کردن مشکلات زمینه‌ای که ممکن است باعث آن شود، تجویز کند. همچنین اگر پزشک مشکوک شود که بیمار به درمان نیاز دارد، ممکن است با تجویز آزمایش چربی پیشرفته، به بررسی غلظت لیپوپروتئین‌ها در خون و پیش‌بینی دقیق‌تر خطر بیماری‌های قلبی – عروقی بپردازد.

مقدار طبیعی چربی خون

نتایج آزمایش خون ممکن است بسته به سن، جنسیت، سابقه سلامتی، روش مورد استفاده برای آزمایش و برخی موارد دیگر متفاوت باشد. نکته مهم این‌جاست که حتی اگر نتایج مثبت باشند، ممکن است به این معنی نباشد که فرد مشکلی ندارد.

بنابراین، تفسیر آزمایش و علائم چربی خون، توسط پزشک به اندازه خود آزمایش مهم است. محدوده کلسترول کل در بزرگ‌سالان به‌صورت زیر است:

• نرمال: کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• حد مرزی: ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• بالا: ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر

محدوده‌های کلسترول LDL به‌صورت زیر هستند:

• نرمال: کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (به‌ویژه برای افراد مبتلابه دیابت یا بیماری قلبی)
• تقریباً نرمال: ۱۰۰ تا ۱۲۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• حد مرزی: ۱۳۰ تا ۱۵۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• بالا: ۱۶۰ تا ۱۸۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• خیلی زیاد: ۱۹۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و بالاتر

درمجموع، اعداد بالا بسیار کلی هستند و نتیجه آزمایش به نظر پزشک بستگی دارد. سطح کلسترول HDL معمولا باید بالای ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. این نوع چربی برای بدن مفید است، زیرا خطر ابتلابه بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

هر چه این عدد بیشتر باشد، خطر کمتر است. معمولا میزان ۶۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر به‌عنوان سطح محافظت از بدن در برابر بیماری قلبی درنظر گرفته می‌شود. اما سطوح بالای تری گلیسیرید نیز با خطر بروز بیماری قلبی مرتبط است، که محدوده‌های آن عبارتند از:

• نرمال: کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• حد بالای مرزی: ۱۵۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• بالا: ۲۰۰ تا ۴۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• خیلی زیاد: بالای ۵۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

بسته به نتایج آزمایش هر فرد، پزشک به این نتیجه می‌رسد که وی برای کاهش علائم چربی خون به دارو یا تغییراتی در سبک زندگی نیاز دارد یا خیر.

اولین علامت چربی خون بالا

کلسترول بالا معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند و در بیشتر موارد، تا زمانی که باعث بروز حوادث اضطراری مانند حمله قلبی یا سکته مغزی نشده، خود را نشان نمی‌دهد. این رویدادها نیز معمولاً تا زمانی که کلسترول منجر به تشکیل پلاک در رگ‌ها نشود، رخ نمی‌دهند.

تشکیل پلاک باعث تغییر آرایش دیواره شریانی می‌شود. پلاک‌ها می‌توانند با تنگ‌کردن شریان‌ها باعث شوند خون کمتری از آن‌ها عبور کند. آزمایش خون تنها راه برای تشخیص کلسترول خون است. ازسوی‌دیگر، پزشک ممکن است برای افرادی که سابقه خانوادگی چربی خون، فشارخون بالا و اضافه‌وزن دارند، توصیه کند که به‌طور مداوم کلسترول خود را چک کنند. بااین‌حال، علائم زیر گاهی‌اوقات در برخی از افراد با سطح چربی بسیار بالا مشاهده شده است:

• برجستگی‌های زرد، چربی یا چین‌های زرد روی پوست که در اثر تجمع رسوبات چربی در اطراف تاندون‌ها و مفاصل (گزانتوما) ایجاد می‌شوند.
• قوس‌های سفید در اطراف قرنیه چشم که گاهی روی پوست جوانان دارای کلسترول بالا ایجاد می‌شود.
• برآمدگی‌های زرد در گوشه‌های داخلی چشم (گزانتلاسما)

علائم چربی خون بالا چیست؟

برخی از مشکلات سلامتی روی سطح کلسترول تاثیر می‌گذارند. علائم چربی بالای خون ممکن است به واسطه این موارد بروز کند:

• دیابت
• کم کاری تیروئید
• سندروم متابولیک
• سندروم کوشینگ
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• بیماری کلیوی

علائم چربی خون بالا و کلسترول کدام است؟

علائم زمانی بروز می‌کنند که کلسترول بالا سبب آسیب چشمگیری در بدن شده باشد. برای مثال علائم چربی خون بالا ممکن است به صورت بیماری‌های قلبی مانند درد قفسه سینه یا حالت تهوع و خستگی ظاهر شود. حمله قلبی یا سکته مغزی ممکن است در نتیجه کلسترول کنترل نشده باشد.

علائم چربی خون در آزمایش چیست؟

علامت وجود چربی خون در آزمایش، وجود کلسترول LDL بالاتر از ۱۳۰ و کلسترول کل بالاتر از ۲۰۰ دسی‌لیتر است. اکثر پزشکان کلسترول کل را درصورتی‌که بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، خیلی بالا می‌دانند؛ به‌خصوص اگر HDL حداقل ۶۰-۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر از کل آن را تشکیل ندهد.

اگر سطح کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید خیلی بالا یا سطح کلسترول HDL خیلی پایین باشد، رسوبات چربی در رگ‌های خونی تجمع کرده و مانع از جریان خون کافی در شریان‌ها می‌شوند که می‌تواند مشکلاتی را در سراسر بدن، به‌ویژه در قلب و مغز ایجاد کند.

علل چربی خون

علل و عواملی که می‌توانند باعث بروز اختلالات چربی شوند، شامل ژنتیک، سبک زندگی و برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید، بیماری کلیوی، بیماری کبد هستند. اعتیاد به الکل و استرس نیز چربی خون را افزایش می‌دهد. در برخی افراد، داروهایی مانند قرص‌های ضدبارداری، استروئیدها و داروهای فشارخون می‌توانند باعث افزایش سطح چربی و ایجاد علائم چربی خون شوند.

عوامل ژنتیکی موثر

گاهی کلسترول بالا یک پدیده کاملا ارثی است. به‌عنوان مثال، هیپرکلسترولمی خانوادگی (FH) زمانی ایجاد می‌شود که کلسترول بالا در یک خانواده وجود داشته باشد.

تاثیر تغذیه و سبک زندگی

غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع مانند موارد زیر نیز می‌توانند باعث افزایش کلسترول خون و سطوح بالای تری‌گلیسیرید شوند:

• محصولات لبنی پرچرب، مانند پنیر، خامه و کره
• غذاهای شیرین، مانند کیک، کلوچه و بستنی
• گوشت‌های چرب یا فرآوری‌شده، مانند سوسیس، بیکن و سالامی
• غذاهای حاوی روغن آفتابگردان و روغن پالم

برخی از سبک‌های زندگی نیز می‌توانند علائم چربی خون را افزایش دهند که عبارتند از:

• سیگار‌کشیدن یا قرار‌گرفتن درمعرض دود تنباکو
• عدم تحرک بدنی
• داشتن اضافه‌وزن یا چاقی
• مصرف الکل
• مصرف برخی داروها مانند دیورتیک‌ها
• دیابت
• کم‌کاری تیروئید
• بیماری‌های کلیوی
• بیماری‌های کبدی

انواع اصلی چربی خون کدامند؟

لیپیدها چربی‌های مهمی هستند که نقش‌های مختلفی در بدن انسان ایفا می‌کنند. سه نوع اصلی لیپیدها تری‌اسیل گلیسرول‌ها (که به‌عنوان تری گلیسیرید شناخته می‌شوند)، فسفولیپیدها و استرول‌ها هستند. پانل چربی خون نیز شامل ۴ گروه اصلی چربی (لیپوپروتئین‌ها) است:

• کلسترول کل (TC)
• لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)
• لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
• تری گلیسیرید (TG)

چربی خون ترکیبی خانوادگی چیست؟

چربی خون خانوادگی همان‌طور که در بالاتر اشاره شد، یک بیماری خاص است که از طریق ژن‌ها منتقل شده و باعث کلسترول بالا می‌شود. نام دیگر این بیماری، هیپرکلسترولمی خانوادگی است و افراد مبتلابه آن، سطح کلسترول ۳۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر دارند.

آن‌ها ممکن است دچار گزانتوما یا سایر علائم چربی خون شوند که می‌تواند به‌صورت لکه‌های زرد یا توده‌ای در زیر پوست ظاهر شود. تخمین زده می‌شود هیپرکلسترولمی خانوادگی ۱ نفر از هر ۲۰۰ تا ۵۰۰ نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند، اما در میان فرانسویان، کانادایی‌ها، یهودیان اشکنازی، لبنانی‌ها و مردم آفریقای جنوبی شایع‌تر است.

عوارض چربی خون بالا

چربی خون بالا عوارض خطرناکی به دنبال دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

بیماری عروق کرونر (CAD)

این بیماری، نوعی بیماری قلبی است و زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع پلاک، باعث تنگ یا سفت‌شدن شریان‌های اصلی خون‌رسانی به قلب ‌شود. علائم این بیماری ممکن است برای مردان و زنان متفاوت باشد، اما بااین‌حال، بیماری‌های قلبی همچنان قاتل شماره یک هر دو جنس در جهان هستند. شایع‌ترین علائم این بیماری، عبارتند از:

• آنژین صدری (درد قفسه سینه)
• حالت تهوع
• خستگی مفرط
• تنگی نفس
• درد در گردن، فک، بالای شکم یا کمر
• سکته

تجمع پلاک ناشی از کلسترول بالا می‌تواند افراد را درمعرض خطر جدی کاهش یا قطع خون‌رسانی به بخش مهمی از مغز قرار دهد و این موضوع، همان چیزیست که هنگام سکته مغزی رخ می‌دهد. سکته مغزی یک حمله اورژانسی است که به‌سرعت باید تحت درمان پزشکی قرار بگیرد و علائم آن، عبارتند از:

• از دست‌دادن ناگهانی تعادل و هماهنگی
• سرگیجه ناگهانی
• عدم تقارن صورت (افتادگی پلک و دهان فقط در یک طرف)
• ناتوانی در حرکت، به‌ویژه بر روی یک طرف بدن
• گیجی
• کلمات نامفهوم
• بی‌حسی در صورت، بازو یا پا، به‌‎خصوص در یک طرف بدن
• تاری دید، سیاه‌شدن دید یا دوبینی
• سردرد شدید و ناگهانی
• حمله قلبی

شریان‌هایی که خون را به قلب می‌رسانند، به‌دلیل تجمع پلاک می‌توانند به آرامی باریک شوند. این فرآیند که آترواسکلروز نامیده می‌شود، درطول زمان و به کندی اتفاق می‌افتد و برای همین، هیچ علامتی ندارد.

در نهایت، تکه‌ای از پلاک ممکن است پاره شود. هنگامی‌که این اتفاق رخ دهد، یک لخته خون در اطراف پلاک تشکیل می‌شود که می‌تواند ورود جریان خون را به عضله قلب مسدود نموده و قلب را از اکسیژن و موادمغذی محروم کند؛ به این محرومیت ایسکمی می‌گویند.

اما هنگامی‌که قلب آسیب ببیند یا بخشی از قلب به‌دلیل کمبود اکسیژن شروع به مرگ کند، حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد رخ می‌دهد. براساس گزارش انجمن قلب آمریکا، تقریباً در هر ۳۹ ثانیه، یک نفر در ایالات متحده دچار حمله قلبی می‌شود. علائم حمله قلبی عبارتند از:

• احساس سفتی، فشردگی، پری یا یا درد در قفسه سینه یا بازوها
• مشکل در تنفس
• اضطراب یا احساس ترس قریب‌الوقوع
• سرگیجه
• حالت تهوع، سوء هاضمه یا سوزش سر دل
• خستگی مفرط

حمله قلبی یک آسیب ناگهانی اورژانسی است. اگر درمان در چند ساعت اول پس از حمله قلبی شروع نشود، آسیب به قلب ممکن است جبران‌ناپذیر یا حتی کشنده باشد.

بیماری شریان محیطی (PAD)

بیماری شریان محیطی (PAD) زمانی رخ می‌دهد که پلاک در دیواره رگ‌ها ایجاد شود. این موضوع، جریان خون را در شریان‌هایی که به کلیه‌ها، بازوها، معده و پاها خون‌رسانی می‌کنند، مسدود می‌سازد. علائم اولیه PAD ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس گرفتگی و درد
• خستگی
• درد در پاها حین فعالیت یا ورزش که به آن لنگش متناوب می‌گویند
• احساس ناراحتی در پاها

با پیشرفت PAD، علائم بیشتری پیدا می‌شود که حتی ممکن است در زمان استراحت نیز رخ دهند و عبارتند از:

• نازک‌شدن، رنگ‌پریدگی یا براق‌شدن پوست پاها
• مرگ بافت ناشی از کمبود خونرسانی (قانقاریا)
• زخم‌های روی پاها که بهبود نمی‌یابند یا خیلی آهسته بهبود پیدا می‌کنند
• پا درد مداوم که در حالت استراحت از بین نمی‌رود
• سوزش در انگشتان پا
• گرفتگی عضلات پا
• ناخن‌های ضخیم پا
• رنگ آبی انگشتان پا
• کاهش رشد مو در پاها
• کاهش دمای ساق پا یا یک پا در مقایسه با پای دیگر

افراد مبتلابه PAD درمعرض خطر بیشتری برای حمله قلبی، سکته مغزی یا قطع عضو هستند.

آزمایش کلسترول چه زمانی تجویز می‌شود؟

وجود سابقه خانوادگی کلسترول بالا یا بیماری قلبی، ممکن است انجام غربالگری‌های زودتر و مکرر را برای بیمار ایجاب کند. دراین‌صورت و یا درصورت داشتن اضافه‌وزن زیاد و بیماری‌هایی که در بالاتر گفته شد، ممکن است پزشک آزمایش کلسترول را تجویز کند.

روش انجام آزمایش کلسترول

این آزمایش شامل یک نمونه خون است که با کمک یک سوزن از ورید دست گرفته می‌شود و به آن آزمایش پروفایل لیپیدی یا پروفایل لیپوپروتئینی نیز می‌گویند. این آزمایش‌ها میزان کلسترول و سایر چربی‌ها را در خون اندازه‌گیری می‌کنند.

اگر شریان‌های عضله قلب تحت‌تاثیر کلسترول و تری‌گلیسیریدها قرار گیرند، ممکن است عملکرد قلب را مختل کنند. این آزمایش‌ها به پیش‌بینی خطر بیماری قلبی و پیشگیری از احتمال وقوع سکته کمک می‌کند.

هر چند وقت یک‌بار کلسترول خون خود را چک کنیم؟

انجمن قلب آمریکا (AHA) آزمایش چربی خون را حداقل هر ۴ تا ۶ سال یک‌بار از سن ۲۰ سالگی به بعد، توصیه می‌کند. پس از ۴۰ سالگی، AHA می‌گوید که پزشک باید با توجه به سابقه قبلی فرد و آزمایشات او، خطر ابتلابه حمله قلبی یا سکته را در ۱۰ سال آینده محاسبه و پیش‌بینی کند تا بتواند تصمیم بگیرد که چند بار غربالگری در سال لازم است.

موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI) نیز توصیه‌های مشابهی درمورد کودکان ارائه می‌دهد. مسئولان این موسسه معتقدند کودکان باید برای اولین بار بین سنین ۹ تا ۱۱ سالگی، آزمایش کلسترول را انجام دهند و پس از آن هر ۵ سال یک‌بار این آزمایش را تکرار کنند.

NHLBI از سن ۲۰ سالگی، انجام آزمایش کلسترول را در هر ۵ سال یک‌بار پیشنهاد می‌کند؛ این یعنی اگر مردی در سن ۴۵ سالگی یا زنی در سن ۵۵ سالگی باشد، باید هر دو سال یک‌بار این چکاپ را انجام دهد و در سن ۶۵ سالگی، همه باید تست‌های سالانه را شروع کنند.

درمان چربی خون

درمان چربی خون به سطح کلسترول، سن و شرایط سلامت زمینه‌ای بستگی دارد. پزشک معمولاً تغییرات سبک زندگی را به‌عنوان مداخله اولیه برای مقابله با علائم چربی خون توصیه می‌کند. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:

• کاهش یا حذف چربی‌های اشباع و ترانس
• مصرف غذاهای سالم‌تر و پیروی از رژیم غذایی با ماهی‌های چرب، برنج قهوه‌ای، پاستا، میوه و سبزیجات
• ورزش متوسط ​​به‌مدت حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته
• ترک سیگار
• کاهش مصرف الکل

همچنین ممکن است تجویز برخی داروها نیز برای مدیریت سطح کلسترول ضروری باشد. به‌همین دلیل، بسیاری از پزشکان، ترکیبی از داروها و تغییرات سبک زندگی را توصیه می‌کنند. داروهای کنترل کلسترول ممکن است شامل موارد زیر باشد:

داروها

داروهای مختلفی هستند که از آن‌ها برای درمان اختلال لیپیدی استفاده می‌شود که عبارتند از:

• استاتین‌ها: این داروها مانع تولید کلسترول در کبد
  می‌شود و بعد کبد کلسترول را از خون حذف می‌کند. استاتین‌ها کلسترول‌هایی که در شریان‌ها رسوب کرده‌اند را جذب می‌کنند.
• اتورواستاتین (لیپیتور)
• فلوواستاتین (لسکول)
• رزوواستاتین (کرستور)
• سیمواستاتین (زوکور)
• پروستاتین
• فیبرات‌ها

مهار کننده‌های جذب کلسترول

این داروها سطح کلسترول را با کاهش جذب کلسترول خوراکی پایین می‌آورد. گاهی این داروها را با استاتین‌ها ترکیب می‌کنند. مهار کننده‌های اسید‌های صفراوی نیز به درمان چربی خون کمک می‌کنند. این داروها مواد دارای اسید‌های صفراوی را کنترل می‌کنند. این اسیدها مانع از جذب مجدد کلسترول در روده کوچک می‌شوند.

مکمل‌ها

مکمل‌های اسید چرب امگا ۳ را می‌توانید بدون نیاز به نسخه از داروخانه‌ها خریداری کنید. این مکمل‌ها سطح چربی و LDL خون را کاهش می‌دهند. اسید چرب‌های امگا ۳ چربی‌های غیر اشباع شده‌ای هستند که معمولا در ماهی‌هایی مانند سالمون به صورت طبیعی یافت می‌شوند.

روغن‌های گیاهی مانند کانولا و روغن زیتون نیز دارای امگا ۳ هستند. نیاسین سطح تولید HDL را بالا می‌برد و بدون نیاز به نسخه قابل تهیه است.

کاهش مصرف چربی‌ها

اگر تری‌گلیسرید خونتان بالاست مصرف روزانه چربی شما نباید بیشتر از ۳۰ تا ۳۵ درصد کل انرژی دریافتی باشد. چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس مانند کره، مارگارین و چربی‌های جامد باید محدود شوند و به جای آن‌ها از روغن کانولا و زیتون استفاده گردد.

کاهش مصرف کالری‌های اضافی

یکی از علت‌های مهم افزایش تری‌گلیسرید افزایش وزن است. کاهش وزن تدریجی می‌تواند به بهبود چربی‌های خون از جمله تری‌گلیسرید کمک زیادی کند. چاقی منجر به افزایش چربی‌های مضر در کبد می‌شود. کاهش وزن باعث مهار آن می‌شود. راه‌حل‌های عملی کاهش کالری عبارتند از: به نصف رساندن میزان غذای سرو شده در رستوران، حذف کردن نان، چیپس و سایر مخلفات همراه وعده غذایی، حذف میان‌وعده‌های غیر ضروری.

افزایش مصرف فیبرهای غذایی

مصرف فیبرهای غذایی مانند سبوس گندم، آب گریپ‌فروت و پسیلیوم و سبزیجات می‌تواند چربی‌های خون را کاهش دهد و مصرف آن‌ها همراه با غذا مفید است.

قطع استعمال دخانیات

مصرف سیگار علاوه بر افزایش چربی‌های مضر (LDL) به کاهش چربی‌های مفید (HDL) منجر شده و خطر سکته قلبی و کبد چرب را افزایش می‌دهد.

پیروی از برنامه منظم ورزشی

یک برنامه ورزشی منظم موجب افزایش جذب چربی‌ها توسط عضلات فعال شده و منجر به کاهش آن‌ها در خون می‌شود. حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنید. پیاده روی، دویدن آهسته، شنا و ورزش‌های هوازی برای شما مناسب هستند. در کل بهترین توصیه برای شما کاهش دریافت انرژی و کاهش وزن است. تعداد وعده‌های غذایی خود را زیاد کنید و حجم هر وعده را کاهش دهید.

کاهش مصرف قندهای ساده

از شیرینی‌ها و قندهای ساده کمتر استفاده کنید. قندهای ساده به ویژه فروکتوز به سرعت تبدیل به تری‌گلیسرید می‌شوند. باید مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند مانند نوشابه‌ها و آب‌میوه‌های صنعتی را محدود شود.

از دانه‌های سبوس‌دار، میوه و سبزیجات بیشتر استفاده کنید. کربوهیدرات‌هایی انتخاب کنید که حداقل در هر واحد ۳ گرم فیبر داشته باشند، مانند گندم سبوس‌دار، آرد کامل، جو و چاودار. حبوباتی مانند عدس نیز از منابع خوب پروتئین و فیبر هستند. حداقل دو بار در هفته از حبوبات استفاده کنید.

دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد مغذی

ویتامین‌ها و مواد مغذی خاصی می‌توانند به کاهش تری‌گلیسرید کمک کنند. ویتامین C و اسیدهای چرب امگا-۳ از این دسته هستند. برای تأمین ویتامین C از سبزیجات و میوه‌ها بیشتر استفاده کنید. نیاسین نیز می‌تواند سنتز کبدی تری‌گلیسرید را کاهش دهد.

سعی کنید غذاهای حاوی امگا-۳ مانند سالمون، سویا و گردو را در رژیم غذایی خود قرار دهید. روغن ماهی می‌تواند به کاهش فشارخون و کاهش تشکیل لخته‌های خونی در عروق نیز کمک کند. البته توجه به این نکته نیز لازم است که روغن ماهی ممکن است با داروهای دیگری که شما استفاده می‌کنید تداخل داشته باشد و حتماً باید با پزشک یا مشاور تغذیه مشورت کنید.

چگونه از ابتلا به چربی خون بالا پیشگیری کنیم؟

انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند بیش از ۶ درصد کالری از چربی‌های اشباع دریافت نشود. همچنین در هر زمان ممکن از مصرف چربی‌های ترانس پرهیز کنید. مصرف مقدار زیادی غلات کامل، میوه و سبزیجات کلسترول بالا را کاهش می‌دهند. روش‌های دیگری که کلسترول خون را در سطح سالمی نگه می‌دارد شامل موارد زیر است:

• خوردن گوشت مرغ بدون پوست و چربی
• خوردن گوشت بدون چربی در اندازه‌های کنترل شده
• خوردن لبنیات کم چرب یا بدون چربی
• افزایش مصرف چربی‌های غیراشباع و چربی‌های غیراشباع
• چهار روز ورزش در هفته به مدت ۳۰ دقیقه
• پرهیز از خوردن فست فودها، تنقلات و گوشت‌های فرآوری شده
• مصرف غذاهای گریل شده یا کبابی به جای غذاهای سرخ شده

برنامه غذايی مناسب برای کاهش چربی خون

رژيم غذايی و ورزش، بهترين راه برای کاهش چربی خون هستند. اگر نمی‌توانيد با ورزش و رژيم غذايی، تری گليسريد خود را کاهش دهيد، بايستی تحت نظر پزشک از دارو نیز استفاده کنيد. در اينجا يک سری توصيه‌های غذايی را برای شما بيان می‌کنيم:

۱- کمتر غذا بخوريد و بيشتر فعاليت کنيد. اگر می‌خواهيد تری گليسريد خود را کاهش دهيد بايد مقدار انرژی که می‌سوزانيد بيشتر از مقداری باشد که دريافت می‌کنيد.

۲- قند و شکر، شيرينی و شکلات را از برنامه غذايی خود حذف کنيد. کربوهيدرات‌های پيچيده مثل نان، غلات سبوس‌دار، سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات بهتر از کربوهيدرات‌های ساده مثل قند و شکر هستند.

۳- قند و شکر همانند يک سم برای شماست. شکر هيچ ماده مغذی ندارد و فقط حاوی کالری است. خيلی سريع هم تبديل به تری‌گليسريد می‌شود. نوشابه‌ها، دسرهای شيرين، شيرينی‌ها، شکلات، کيک، کلوچه، آب نبات، آدامس، آب ميوه‌های مصنوعی، ژله، کرم کارامل همگب دارای قند هستند. اگر هنگام خريد مواد غذايی برچسب غذايی داشت آن را بخوانيد.

۴- غذاهايی را که دارای مقدار زيادی انرژی و کربوهيدرات هستند، نخوريد. گوشت لخم، ميوه‌ها و سبزی‌ها، لبنيات کم چرب بايد قسمت عمده غذای دريافتی شما را تشکيل دهند.

۵- مقدار و نوع چربی مصرفی خود را در نظر داشته باشيد. چربي‌های اشباع و جامد مثل روغن نباتی جامد، کره، مارگارين، چربی گوشت، پوست مرغ، لبنيات پرچرب، خامه و سس مايونز را مصرف نکنيد. روغن‌های گياهی مايع مصرف کنيد. مصرف اسيدهاي چرب اُمگا ۳ موجود در ماهي و روغن تخم کتان برای شما مفيد است.

۶- به هيچ عنوان الکل ننوشيد زيرا الکل خيلی سريع مقدار تری گليسريد خون را افزايش می‌دهد.

رابطه سکته قلبی و چربی خون

کلسترول بد (L.D.L) پس از اکسیده شدن بین لایه دیواره سرخرگ‌ها می‌چسبد. در این حالت بدن احساس می‌کند جسم خارجی وارد رگ‌ها شده است؛ بنابراین گلبول‌های سفید خون به این قسمت می‌آیند .در این مرحله آتروما روی دیواره داخلی سرخرگ‌ها ایجاد می‌شوند. تجمع مواد رسوبی در لایه داخلی (اینتیما) سرخرگ‌های متوسط و بزرگ آتروما است. در سرخرگ‌ها مسدود می‌شوند.

اگر کلسترول اکسیده نشود نمی‌تواند داخل رگ‌ها بچسبد. کلسترول‌ها بعد از اکسیداسیون خاصیت چسبندگی پیدا می‌کنند. خوردن غذاهایی دارای آنتی اکسیدان‌ها مصرف ویتامین‌های E و C و بتاکاروتن‌ها مانع اکسیداسیون کلسترول می‌شود. غذاهای حاوی ویتامین‌های گفته شده نمی‌گذارد کلسترول بد یا همان L.DL اوکسیده شود و خطر ابتلا به بیماری قلبی را بالا ببرد.

کلسترول خوب (H.D.L.) می‌تواند L.D.L را از کبد منتقل و به صفرا تبدیل کند. بعد بدن آن را از طریق دفع از بین می‌برد. به ازای افزايش هر یک ميلی‌گرم در دسی کلسترول خوب حدود ۳ درصد ریسک بيماری‌های كرونری قلب كاهش می‌يابد. احتمال سکته قلبی در افراد زیر مخصوصا اگر با كلسترول بد بالا همراه باشد، بیشتر است:

• فشار خون بالا؛
• داشتن سابقه حمله و سكته قبلی؛
• سابقه فاميلي حملات قلبی؛
• بالا بودن سطح (L.D.L.) بالا بودن سطح تری‌گليسريدها؛
• پايين بودن سطح (H.D.L.)؛
• بالا بودن هموسيستئين (HEMOCYSTEINE).؛
• مصرف زياد مواد الكلی؛
• سن بالای ۴۵ سال در مردان و بالاي ۵۵ سال در زنان.

ورزش و چربی خون

رژیم با ورزش کلسترول بد را پایین می‌آورد و کلسترول خوب را افزایش می‌دهد. روزانه نیم ساعت پیاده روی سریع مقدار کلسترول خون را کاهش می‌دهد و از خطر بروز سکته قلبی جلوگیری می‌کند. ورزش مناسب مثل پیاده روی سریع، دویدن آهسته، دوچرخه سواری و شنا.

انجام ورزش منظم قبل از خوردن وعده‌های غذایی پرچرب به طور قابل ملاحظه‌ای کلسترول خوب را افزایش می دهد. ورزش کردن تولید آنزیم “لیپو پروتئین لیپاز “را که آنزیم آزاد کننده چربی است تحریک می‌کند. این موضوع باعث آزاد شدن تری گلیسیرید و تولید بیشتر کلسترول خوب می‌شود.

مطالعات علمی نشان داده که روزانه نیم ساعت پیاده روی سریع مقدار کلسترول خون را کاهش می‌دهد و از خطر بروز سکته قلبی جلوگیری می‌کند. در کل بهتر است از انجام ورزش‌های سنگین پرهیز کنید.

• ورزش مناسب برای کاهش چربی خون: پیاده روی سریع، دویدن آهسته، دوچرخه سواری، شنا، اسکی، فوتبال و غیره؛
• ورزش نامناسب برای کاهش خون: کشتی، وزنه برداری، پرش ارتفاع، پرش طول، پرتاب وزنه، پرتاب نیزه، دو سرعتی.

۲۰ توصیه برای کاهش چربی مصرفی

۱- جایگزین کردن لبنیات (شیر، ماست، پنیر و…) كم‌چرب به جای لبنیات پرچرب؛

۲- جدا کردن پوست مرغ و چربی‌های گوشت قرمز هنگام پاک کردن آن‌ها؛

۳- استفاده از روش كبابی، آب پز و بخار پز برای پختن مواد غذایی به جای سرخ کردن آن‌ها؛

۴- استفاده از روغن كم در پخت غذاها؛

۵- استفاده از گوشت‌ سفید (ماهی، مرغ و بوقلمون) به جای گوشت قرمز؛

۶- كاهش مصرف مارگارین‌ (کره گیاهی) و روغن‌ نباتی جامد؛

۷- استفاده از روغن‌ مایع به جای روغن‌ جامد؛

۸- استفاده از روغن زیتون در برنامه غذایی روزانه؛

۹- مصرف کم غذاهای آماده به ویژه غذاهای سرخ كرده (سیب‌زمینی سرخ كرده ، چیپس)

۱۰- افزایش مصرف میوه‌، سبزی‌، حبوبات، دانه‌ها و غلات در برنامه غذایی روزانه؛

۱۱- افزایش استفاده از نان‌های سبوس‌دار؛

۱۲- كاهش استفاده از نان‌های روغنی کبد و مواد غذایی؛

۱۳- كاهش مصرف زبان، دل، مغز، قلوه و جگر؛

۱۴- كنترل برچسب مواد غذایی برای تعیین میزان و نوع چربی در آن‌ها؛

۱۵- مصرف نکردن، سوسیس و کالباس و سس های چرب مثل سس مایونز؛

۱۶- تفت دادن سبزی‌ها روی حرارت كم، به جای سرخ كردن آن‌ها؛

۱۷- استفاده از بستنی میوه‌ای به جای بستنی سنتی؛

۱۸- جدا كردن چربی از روی سوپ‌ها و آب خورش‌ها پس از سرد كردن آن‌ها؛

۱۹- خودداری از خرید گوشت چرخ كرده آماده؛

۲۰- استفاده از آب لیمو یا آب‌غوره همراه با روغن زیتون و ماست به جای سس مایونز در سالاد؛

۹ توصیه برای غذا خوردن در رستوران جهت کاهش چربی خون

۱- خودداری از مصرف كره با پلو

۲- استفاده از دوغ یا ماست كم چرب به جای ماست پرچرب

۳- خودداری از مصرف زرده تخم مرغ همراه با برنج (در چلوكباب)

۴- استفاده از غذاهای بخارپز، آب پز و كبابی به جای غذاهای سرخ كرده

۵- استفاده از سس گوجه فرنگی به جای سس مایونز هنگام خوردن ساندویچ

۶- انتخاب غذاهای پُرسبزی و کم‌چرب

۷- استفاده از سالاد سبزیجات همراه با آب‌لیمو، یا سوپ سبزی کم چرب

۸- عدم مصرف غذاهای فوری مانند انواع ساندویچ و پیتزا

۹- سوال کردن از مسئولین رستوران درباره شیوه تهیه و پخت غذا (سرخ كردن، كباب كردن، بخارپز كردن)

بهترین نوشیدنی‌ها برای کاهش چربی خون بالا

آب گوجه فرنگی، آب انار و آبغوره کاهش دهنده فشارخون، کلسترول و تری گلسیریدها هستند. نوشیدن آن به همراه غذا خیلی موثر است. علاوه بر آن یک بررسی پژوهشی در سال ۲۰۱۳ نشان داد که چای سیاه و چای سبز نقش قابل توجهی در کاهش کلسترول LDL دارند. با این‌حال برای اطمینان از صحت این نتایج، تحقیقات بیشتری لازم است.

بهترین میوه‌ها و سبزیجات برای کاهش چربی خون

تمام میوه‌ها، سبزی‌ها و گیاهان دارویی در صورتی که زیرنظر پزشک مصرف شوند، نقش موثری در کاهش تری‌گلیسرید، کلسترول و به‌خصوص کلسترول بد دارند. زیرا فیبر موجود در آن‌ها به کلسترول پیوند خورده و در روده‌ باعث دفع آن‌ها می‌شود. در ضمن فیبر موجود، عامل ترشح مقداری صفرا در روده‌‌هاست که در دفع چربی نقش دارد.

کنگر

در طب سنتی، گیاهانی نظیر کنگرفرنگی، شوید، نعناع،‌ زردچوبه و خاکشیر به‌عنوان کاهنده‌های گیاهی چربی‌خون شناخته شده‌اند. از جمله محصول‌‌های گیاهی کاهنده چربی‌خون که در بازار موجودند می‌توان به قرص آرتیشو یا کنگرفرنگی، قرص شوید یا آنتوم و قطره شوید اشاره کرد.

آب کرفس و آب نارنج

آب کرفس و خود کرفس نیز همان‌طور که عامه مردم به آن اعتقاد دارند، می‌تواند چربی‌خون را کاهش دهد. در میان چاشنی‌ها، آب نارنج بهترین است. آب نارنج هم برای اعصاب مضر نیست، هم در کاهش چربی‌خون نقش دارد. گرچه بیشتر داروهای گیاهی عارضه کمی دارند اما اگر بیماری به چربی‌خون مبتلاست ابتدا باید داروهای رایج را مصرف کند.

لیمو

آب لیمو به دلیل مقادیر بالای فلاونوئیدها و ویتامین C موجود در لیمو به کاهش سطح کلسترول و بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کند. مصرف آبلیمو همراه با عسل و سیر تاثیر آن را دو چندان خواهد کرد.

بیماران مبتلا به هیپرلیپیدمی با مصرف روزانه عسل و سیر می‌توانند میزان کلسترول LDL و فشار خون خود را کاهش دهند. لیمو همچنین حاوی لیمونن، پتاسیم و آنتی اکسیدان است که ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

کلم بروکلی

افزودن کلم بروکلی به رژیم غذایی میزان کلسترول بد در خون را حدود ۶ درصد کاهش می‌دهد. فیبر موجود در کلم بروکلی با اتصال به اسیدهای صفراوی در دستگاه گوارش و دفع آن از بدن کلسترول را کاهش می‌دهد.

آنچه در مقاله علائم چربی خون آموختیم:

چربی خون یا کلسترول بالا یکی از بیماری‌های شایع در دنیاست که می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این بیماری در اثر افزایش بیش‌ازحد کلسترول LDL و تری‌گلیسیریدها در خون ایجاد می‌شود. سابقه ژنتیکی، اضافه‌وزن، وجود برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های کلیوی، کبدی یا اختلالات تیروئید و مصرف سیگار و الکل می‌تواند در ابتلابه این بیماری نقش اساسی داشته باشد.

کلسترول بالا معمولا علامتی ندارد و به‌طور ناگهانی با سکته مغزی یا قلبی، بیماری عروق کرونر و بیماری شریان محیطی خود را نشان می‌دهد. پزشک درصورت مشاهده علائم این بیماری‌ها که همان علائم چربی خون هستند، ممکن است آزمایش کلسترول را تجویز کند. این آزمایش باید از ۲۰ سالگی به بعد، هر ۵ سال یک‌بار انجام شود. برخی درمان‌های رایج برای کلسترول بالا شامل تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی، مصرف داروها و فعالیت ورزشی هستند.