بیماری سلیاک مشکل خود ایمنی است که به پوشش روده کوچک آسیب می رساند. گلوتن ( پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) نشانه های این بیماری را تحریک می کند. در حال حاضر درمانی برای بیماری سلیاک وجود ندارد به همین دلیل افراد مبتلا به این بیماری باید رژیم غذایی را دنبال کنند که گلوتن در آن کاملا محدود شده باشد. خوردن مقدار کم گلوتن در فرد مبتلا به بیماری سلیاک به روده کوچک آسیب می رساند حتی اگر نشانه های آن را ندانید. افراد مبتلا به این بیماری باید از مصرف گلوتن پرهیز کنند اما پیروی از رژیمی بدون گلوتن خیلی آسان نیست. در این مقاله می خواهیم به شما کمک کنیم رژیم غذایی خود را مطابق بیماری سلیاک تغییر دهید.
امروز در این مقاله از ماورای سلامت نکات خیلی مفید و عملی و کاربردی را برای شما در نظر گرفته ایم.
علائم معمول در بیماری سلیاک
علائم بیماری سلیاک در هر فرد متفاوت است اما رایج ترین علائم آن به ویژه برای بزرگسالان عبارتند از:
- اسهال
- استفراغ
- نفخ و ورم معده
- یبوست
- احساس خستگی
- کاهش وزن
- سرگیجه
- زخم دهان
علائم خطرناک در بیماری سلیاک
علاوه بر علائم بالا مواردی هستند که برای فرد مبتلا خطرناک است و عبارتند از:
- افسردگی
- غمگینی
- سرطان
- کمبود آهن در خون
- مشکل در باوری
- دیابت
چه کسانی به سلیاک مبتلا می شوند؟
هر کسی ( کودک، بزرگسالال و …) با توجه به تغییرات بدنی به بیماری سلیاک مبتلا شود. بیماری سلیاک هرگز از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود یعنی این بیماری واگیر دار نیست حتی ممکن است شخصی با این بیماری به دنیا بیاید.
چگونه رژیم غذایی مخصوص سلیاک به کنترل علائم بیماری کمک می کند؟
در حال حاضر بهترین روش مقابله با سلیاک رعایت رژیم غذایی مناسب است به این دلیل که پرهیز از گلوتن تنها روش درمانی است که تا به امروز توصیه می شود. واکنش به رژیم بدون گلوتن تا درصد بالایی به شخص بستگی دارد. برخی افراد پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی خود بلافاصله احساس التیام در بدن دارند و برخی دیگر نیز تا ماه ها هنوز درگیر هستند. اگر شما جزو گروه دوم هستید پزشک باید بررسی کند که آیا از بیماری دیگری در کنار سلیاک مانند عدم تحمل لاکتوز یا سندرم روده تحریک پذیر رنج می برید یا خیر.
غذاهایی که هنگام کنترل بیماری سلیاک باید از آنها پرهیز کنید
غذاهایی که بیماران مبتلا به سلیاک باید از آن پرهیز کنند عبارتند از:
- گندم و تمام مواد غذایی در ارتباط با آن
- جو
- چاودار
- تریتیکاله ( چاودُم )
- مالت از جمله شیر، عصاره و سرکه مالت
- مخمر آب جو
- نشاسته گندم
این موارد را به ذهن بسپارید تا در هنگام خرید مواد غذایی به برچسب روی آنها توجه کنید اما غذاهای خاصی هستند که مسلما در آنها گلوتن به کار رفته است. متخصصان توصیه می کنند از این غذاهای فرآوری شده استفاده نکنید مگر اینکه برچسب بدون گلوتن داشته باشند. در هنگام بررسی مواد غذایی حتما حواستان باشد که برچسب بدون گلوتن را داشته باشند و فقط به برچسب بدون گندم اکتفا نکنید. بعضی از این غذاها عبارتند از:
- آب جو
- نان
- دسرهایی مانند کیک، کوکی و پای
- غلات صبحانه
- کراکر و چیپس سیب زمینی با چاشنی
- سیب زمینی سرخ کرده
- پاستا
- گوشت های فرآوری شده از قبیل هات داگ، سوسیس و کالباس
- سس سالاد
- سوپ ها
- دیگر سس ها
همچنین باید منابع پنهان گلوتن را نیز در نظر بگیرید که موارد زیر را شامل می شود:
- داروها
- ویتامین ها و مکمل ها
- رژ لب و برق لب
- تخم مرغ در رستوران ها ( برخی از رستوران ها به تخم مرغ های مخلوط کره پنکیک اضافه می کنند )
- خمیر بازی که ممکن است به همراه فرزندتان با آن بازی کنید
- خمیر دندان و دهان شویه
افراد مبتلا به بیماری سلیاک چگونه بیرون از خانه غذا سفارش دهند
مقدار کمی گلوتن سبب تحریک علائم در افراد مبتلا می شود بنابراین وقتی فرد بیرون از خانه غذا می خورد باید مراقب باشد. برای مثال حتی اگر می خواهید غذای سرخ کردنی بدون گلوتن هم سفارش دهید ابتدا از کسی که در رستوران دانش کافی دارد بپرسید چگونه غذا را سرخ کردند. اگر این غذا در روغن غذاهای دیگر سرخ شده باشد سبب مشکل می شود. بسیاری از رستوران ها تنها یک سرخ کن دارند.
علاوه بر روش درست کردن غذا باید درباره مواد تهیه شده آن نیز سوال کنید. این کار کمک می کند مسئولان رستوران متوجه شوند شما رژیم خاصی را دنبال می کنید و سلامت شما مهم است.
داروها و خطر قرار گرفتن در معرض گلوتن
بسیاری از داروها دارای گلوتن هستند چون نقش فیلتر یا اتصال دهنده را بازی می کنند. به همین دلیل افراد مبتلا به سلیاک در مورد داروها نیز مشکلاتی را دارند. در حال حاضر داروها روی بسته خود به استفاده از گلوتن اشاره نمی کنند. گاهی حتی سازنده ها خود نیز نمی دانند. بنابراین وقتی بیمار مبتلا به سلیاک می پرسد آیا فلان دارو را مصرف کنم جواب صادقانه این است که مطمئنم نیستم. اگر دارو برای سلامت بیمار اهمیت داشت حتما استفاده از آن توصیه می شد. سپس پزشک با آزمایش آنتی بادی ها متوجه بروز علائم می شود و تصمیم می گیرد که ادامه مصرف درست است یا خیر.
اگر در حال کنترل بیماری سلیاک هستیم چگونه از کمبود مواد مغذی پیشگیری کنیم
از مشکلات همراه با بیماری سلیاک، کمبود مواد مغذی است. شدت واکنش های التهابی در روده و اینکه چه مقدار از روده تحت تاثیر قرار گرفته است روی جذب مواد مغذی در بدن فرد تاثیر دارد. افراد مبتلا به سلیاک معمولا دچار کمبود تعدادی از ویتامین ها و مواد معدنی هستند و شایع ترین موارد شاملB12، کلسیم و ویتامین D می شود. در کنار این موارد گاهی کمبود زینک، اسید فولیک و کرانیتین ( ماده مغذی برای کمک به تولید انرژی در بدن ) نیز دیده می شود.
مشکلات با درشت مغذی ها نیز ممکن است خود را نشان دهند. در بدترین حالات بیماری سلیاک، بدن فرد مبتلا به خوبی چربی ها را هضم یا جذب نمی کنند بنابراین ممکن است دچار اسهالی سرشار از چربی شوند. در چنین مواردی فرد به خوبی کالری جذب نمی کند. در نتیجه کاهش وزن و سوء تغذیه تبدیل به نگرانی اصلی می شود. کمبود آهن نیز از موارد مهم است. بسیاری از افراد پس از بروز اولین نشانه های بیماری سلیاک دچار کمبود آهن می شوند. وقتی فرد دچار کمبود آهن خفیف می شود از او آزمایش سلیاک می گیرند.
اولین راه برای درمان سلیاک دنبال کردن رژیم غذایی بدون گلوتن است. بهتر است با متخصص تغذیه مسلط به بیماری سلیاک مشورت کنید. این فرد در رژیم تغییرات لازم را ایجاد می کند و دچار کمبود موادمغذی نخواهید شد.
لیست غذاهای مجاز در بیماری سلیاک
با توجه به خطر قرار گرفتن در معرض گلوتن و لیست غذاهای نگران کننده، باید بدانید غذاهایی نیز هستند که می توانید با خیال راحت مصرف کنید. لیست غذاهای زیر می تواند پایه رژیم تان باشد:
- میوه ها و سبزیجات
- لوبیاها و عدس ها
- آجیل ها و دانه ها
- تخم مرغ
- گوشت قرمز و ماهی تازه ( غیر فرآوری شده )
- محصولات لبنی ( حتما برچسب روی مواد را بخوانید )
- گندم سیاه
- ذرت
- برنج و آرد سیب زمینی
- بذر کتان
- ارزن
- کوینو
- برنج
- سویا
بهترین غذاهای برای پیشگیری از کمبود مواد مغذی در بیماران مبتلا به سلیاک
برای کمک به دریافت مجدد ویتامین ها و مواد معدنی پزشکان معمولا غذاهای سرشار از مواد مغذی و مکمل های مناسب بیماران مبتلا به سلیاک را توصیه می کنند. در ادامه متناسب با ویتامین ها و مواد معدنی منبع غذایی به شما معرفی می کنیم:
- آهن: گوشت قرمز ( همیشه از گوشت های غیر فرآوری شده استفاده کنید ) اسفناج، لوبیا سفید، شکلات تلخ، عدس، توفو، نخود و بادام هندی ( کاشو ).
- ویتامین D: محصولات لبنی غنی شده با ویتامین D ( شیر، ماست ) ، شیرهای غیر لبنی غنی شده با ویتامین D ( سویا، بادام ) ، آب پرتقال فرآوری شده، ساردین، سالمون و تخم مرغ.
- کلسیم: لبنیات، شیر غیر لبنی، سالمون، ساردین، کلم، بوک چوی، توفو، آب پرتقال غنی شده، پرتقال و انجیر خشک.
- ویتامین های گروه B: دانه آفتابگردان، لوبیاها، عدس ها، اسفناج، قارچ، مرغ، بروکلی و مارچوبه.
- زینک: گوشت قرمز، گوشت مرغ تیره و بادام هندی.
بهترین مکمل ها برای افراد مبتلا به سلیاک
اگر تشخیص داده شد دچار کمبود مواد مغذی هستید ممکن است پزشک برخی مکمل های زیر را توصیه کند. به یاد داشته باشید همین که کمبود مواد مغذی را جبران کردید و روده بهبود یافت، دیگر نیازی به دریافت مکمل خاص آن ویتامین یا ماده معدنی ندارید. بسیاری از مواد مغذی مکانی برای ذخیره شدن در بدن دارند همین که ذخایر آنها را پر کردید می توانید مکمل را کنار بگذارید.
باید به صورت دوره ای تحت نظر پزشک باشید تا مطمئن شود بدن به خوبی تغذیه می شود. تنها زمانی از مکمل ها استفاده کنید که پزشکتان توصیه کرده باشد. پزشک ممکن است این موارد را تجویز کند:
- آهن
- ویتامین D
- کلسیم
- زینک
- مولتی ویتامین
