بیش فعالی در کودکان چگونه درمان میشود؟

بیش فعالی در کودکان چیست؟

اختلال بیش فعالی به همراه کمبود توجه (ADHD) نوعی بیماری عصبی زیست شناختی است که معمولا علائم آن به محیط زندگی کودک وابسته است. اکنون ADHD یکی از شایع ترین و مهم ترین موارد درباره کودکان است که محققان بر روی آن مطالعه میکنند.

 با مجله تغذیه ماورای سلامت  این مبحث را عمیق تر خواهید آموخت.

تحقیقات تاکنون نشان داده است که ADHD توسط موارد مختلفی ایجاد می شود. از جمله :

سطح کمتری از فعالیت در قسمتهایی از مغز که میزان توجه و فعالیت را کنترل می کنند ، ممکن است با ابتلا به بیش فعالی کودکان مرتبط باشد.

 ADHD یا بیش فعالی اغلب از اعضای خانواده به ارث میرسد. پدر و مادری که در کودکی به بیش فعالی مبتلا بوده اند احتمال دارد که فرزندشان نیز به بیش فعالی مبتلا شود. همچنین احتمال دارد یکی دیگر از اعضای خانواده، مانند یک خواهر یا برادر، بیش فعالی داشته باشد.

• صدمات قابل توجه به جمجمه در بعضی موارد باعث بیش فعالی می شود.

• نارس بودن نوزاد در حین تولد خطر ابتلا به بیش فعالی را افزایش می دهد.

• مصرف مواد مضری مانند الکل یا نیکوتین ناشی از سیگار کشیدن، خطر ابتلا به ADHD را افزایش می دهد.

• در موارد بسیار نادر، سموم موجود در محیط زندگی ممکن است منجر به ADHD یا همان بیش فعالی شوند. به عنوان مثال، سرب در بدن می تواند بر رشد و رفتار کودک تأثیر بگذارد و عموما ناشی از آلودگی آب و هوا به این ماده مضر است.

 

 

چرا بسیاری از کودکان به بیش فعالی (ADHD) مبتلا هستند؟

در سال های اخیر تعداد کودکانی که تحت درمان بیش فعالی قرار دارند افزایش یافته است و قطعا این بیماری در بسیاری از کودکان هنوز تشخیص داده نشده است.
طبق داده های آماری حدود 9/4 درصد کودکان ایالات متحده 2 تا 17 ساله تحت تأثیر بیش فعالی قرار دارند. پسران بیش از دو برابر جمعیت دختران مبتلا به بیش فعالی میشوند. دختران و پسران مبتلا به این اختلال به طور معمول علائم یک اختلال روانی اضافی را نشان می دهند و همچنین ممکن است دارای مشکلات یادگیری و زبان باشند.
با آگاهی بیشتر و روشهای بهتر تشخیص و درمان این اختلال، به کودکان بیشتری کمک می شود. همچنین عملکرد مدرسه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بیش فعالی بیش از حد در عملکرد مدرسه اختلال ایجاد می کند.

درک بیش فعالی

تقریباً همه کودکان در برخی موارد رفتارشان از کنترل خارج می شود. آنها ممکن است به سرعت و بدون وقفه حرکت کنند، بدون توقف سر و صدا ایجاد کنند، از منتظر ماندن در نوبت خودداری کنند و یا با همه چیز در اطراف خود برخورد کنند. 

با این حال، برای برخی از کودکان، این نوع رفتارها فراتر از یک مشکل پیش پا افتاده و گذرا است. کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) دارای مشکلات رفتاری به قدری مکرر و شدیدی هستند که توانایی زندگی طبیعی آنها را مختل می کند.

بیش فعالی یک بیماری مزمن مغزی است که کنترل رفتار را برای کودکان دشوار می کند.
این شرایط از راه های خاص بر رفتار کودک تأثیر می گذارد. به عنوان مثال ، کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب در مدرسه ، خانه و سایر موارد در کنار آمدن با خواهر و برادر و سایر کودکان مشکل دارند. کسانی که در کانون توجه نباشند، معمولاً در یادگیری مشکل دارند. از آنجا که کودکان مبتلا به بیش فعالی در کنترل رفتار های خود موفق نیستند، ممکن است به آنها “بچه های بد” یا “دانش آموزان کند ذهن” گفته شود.

خوشبختانه درمان موثر برای این کودکان در دسترس است. اگر کودک شما مبتلا به بیش فعالی باشد ، پزشک متخصص اطفال می تواند یک برنامه درمانی طولانی مدت برای کمک به کودک شما، برای داشتن یک زندگی شاد و سالم ارائه دهد. شما به عنوان والدین ، نقش بسیار مهمی در موفقیت این روش درمانی دارید.

اگر بیش فعالی درمان نشود چه عوارض جانبی در بر دارد؟

در صورت عدم درمان بیش فعالی در برخی از کودکان، باعث ایجاد مشکلات جدی و مادام العمر مانند نمره ضعیف در مدرسه ، عدم اجرای قانون ، عدم موفقیت در روابط و ناتوانی در حفظ شغل می شود.

ADHD یا بیش فعالی شامل 3 گروه از علائم رفتاری است: بی توجهی ، بیش فعالی و تکانشگری.

مفهوم تکانشگری : 

تکانشگری میل شدید و لحظه ای در پاسخ به یک محرک ذهنی یا خارجی در فرد است. در واقع فرمانبرداری کورکورانه از محرک‌های درونی و بیرونی بدون توجه به دیگران و محیط اطراف و انجام هر کاری بدون منطق و استدلال و سنجش جوانب و انجام دادن آن به دلیل داشتن انگیزه لحظه ای را تکانشگری میگویند.

علائم رفتاری اختلال بی توجهی :

• به سختی به موضوعی توجه میکند.

• به نظر می رسد به حرف یا موضوع مورد نظر گوش نمی دهد.

• به راحتی از کار یا بازی منصرف می شود.

• اغلب به جزئیات اهمیت نمی دهد و اشتباهات سهل انگارانه می کند.

• اغلب دستورالعمل ها را دنبال نمی کند و یا کارهای خود را به پایان نمی رساند.

• بی نظم است.

• بسیاری از موارد مهم را از دست می دهد.

• چیزها را فراموش می کند.

• به دفعات از انجام کارهایی که نیاز به تلاش مداوم ذهنی دارند خودداری میکند.

علائم رفتاری اختلال بیش فعالی : 

• بصورت مداوم در حال بالا و پایین پریدن است و گویا انرژی مضاعفی دارد.

• نمیتواند در جای خود بنشیند.

• بی قرار است.

• زیاد صحبت می کند.

• وقتی کاری که مجاز نیست را نمیتواند انجام دهد، می دود ، می پرد و از مبل و میز بالا می رود.

• نمی تواند بی سر و صدا بازی کند.

علائم رفتاری اختلال تکانشگری

• بدون فکر کردن عمل کرده و صحبت می کند.

• بدون بررسی جوانب، کاری را انجام میدهد.

• در نوبت گرفتن و در نوبت ایستادن مشکل دارد.

• نمی تواند منتظر چیزی بماند.

• اغلب قبل از تمام شدن سوال، پاسخ میدهد.

• به طور مکرر حرف دیگران را قطع می کند.

 

 

در همه کودکان بیش فعال، علائم مشاهده نمیشود

کودکان مبتلا به ADHD ممکن است یک یا چند گروه از علائم ذکر شده در موارد بالا را داشته باشند. علائم معمولاً توسط انواع زیر طبقه بندی می شوند:

• اختلال بی توجی (قبلاً به عنوان اختلال کمبود توجه [ADD] شناخته می شد)

کودکان مبتلا به این نوع ADHD بیش از حد فعال نیستند. از آنجا که آنها کلاس یا فعالیتهای دیگر را مختل نمی کنند ، ممکن است علائمی در آنها مشاهده نشود. در میان دختران مبتلا به بیش فعالی، این فرم رایج تر است.

• بیش فعالی / تکانشگری

کودکان مبتلا به این نوع بیش فعالی، همزمان رفتار های بیش فعالی و تکانشی از خود نشان می دهند، اما توانایی توجه و تمرکز بر سر یک موضوع را دارند. 

• ترکیبی از بی توجهی / بیش فعالی / تکانشگری

کودکان مبتلا به این نوع بیش فعالی تعدادی از علائم را در هر 3 بعد از خود نشان می دهند. 

اگر کودک شما بیش از 6 ماه به طور منظم علائم بیش فعالی را داشته باشد، این موضوع را با پزشک متخصص اطفال در میان بگذارید.
فقط توجه کنید که، طبیعی است که همه کودکان هر از گاهی برخی علائم ADHD را از خود نشان دهند. کودک شما ممکن است نسبت به استرس در مدرسه یا خانه واکنش نشان دهد، بی حوصله باشد، یا فقط مرحله سختی از زندگی را پشت سر بگذارد. در واقع به این معنی نیست که او بیش فعالی دارد. 

بعضی اوقات معلم اولین کسی است که متوجه بی توجهی ، بیش فعالی و یا تکانشگری کودک می شود و این علائم را به والدین گزارش و انتقال می دهد.

 

 

به همین دلیل در ویزیت های معمول ، متخصصان اطفال اغلب سوالات زیر را از والدین میپرسند :

“وضعیت فرزند شما در مدرسه چگونه است؟”

“آیا مشکلی در یادگیری وجود دارد که شما یا معلمان در فرزندتان دیده باشید؟”

“آیا فرزند شما در مدرسه خوشحال است؟”

“آیا فرزند شما در اتمام کار های کلاس یا مشق شب مشکلی دارد؟”

“آیا شما نگران مشكلات رفتاری کودک در مدرسه، خانه و یا هنگامی كه فرزندتان با دوستانش بازی می كند هستید؟”

درمان بیش فعالی در کودکان

پس از تأیید و تشخیص، چشم انداز اکثر کودکانی که تحت درمان بیش فعالی قرار می گیرند دلگرم کننده است. در حالی که درمان خاصی برای بیش فعالی وجود ندارد، اما گزینه های درمانی بسیاری در دسترس است و برنامه درمان بیش فعالی هر کودک باید متناسب با نیازهای فردی وی تنظیم شود.

در بیشتر موارد، درمان بیش فعالی باید شامل موارد زیر باشد:

• کار گروهی و همکاری در بین پزشکان، والدین، معلمان، پرستار کودک، سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی و خود کودک

• دارو

• آموزش والدین در مدیریت رفتار

• مشاوره فردی و خانوادگی

در درمان بیش فعالی از همان اصولی استفاده می شود که برای درمان سایر بیماری های مزمن مانند آسم یا دیابت استفاده شده است. برای درمان بیش فعالی یک برنامه ریزی طولانی مدت نیاز است زیرا بیش فعالی بطور قطعی درمان نمیشود. خانواده ها باید وضعیت کودک را به طور مداوم مدیریت کنند. در مورد بیش فعالی کودک ، مدرسه و سایر افرادی که با کودک در ارتباط هستند نیز در مدیریت این بیماری نقش دارند.

 

 

نقش والدین در بهبود علائم بیش فعالی کودک

آموزش افرادی که در زندگی کودک تاثیرگذارند، مانند پدر و مادر، نقش مهمی در پیشرفت در پروسه درمان بیش فعالی دارد. به عنوان والدین، شما باید چیزهای زیادی در مورد اختلال بیش فعالی یاد بگیرید و درباره این اختلال بطور کامل مطالعه کنید. با افرادی که آن را درک می کنند صحبت کنید و از یک روانپزشک مشاوره بگیرید. انجام این فعالیت ها به شما کمک می کند تا بر بیش فعالی کودک به طور روزمره تأثیر مثبتی بگذارید.

مرحله 1: نتایج هدف را برای رفتار کودک تعیین کنید

در آغاز درمان، پزشک متخصص اطفال باید به شما کمک کند تا حدود سه هدف را برای رفتار کودک تعیین کنید. این نتایج هدف باید بر روی کمک به هر چه بهتر شدن عملکرد کودک در خانه ، مدرسه و جامعه شما برنامه ریزی شده باشد. شما باید شناسایی کنید که چه رفتارهایی بیشتر مانع موفقیت فرزند شما می شود.

نمونه هایی از نتایج هدف برای کودکان مبتلا به بیش فعالی

• روابط بهتر با والدین، خواهران و برادران، معلمان و دوستان (به عنوان مثال ، مشاجره کمتر با خواهران و برادران یا دعوت بیشتر به خانه یا مهمانی های دوستان)
• انجام تکالیف مدرسه (به عنوان مثال ، انجام کار کلاسی یا تکالیف در منزل)
• استقلال بیشتر در مراقبت از خود (به عنوان مثال ، آماده شدن برای مدرسه بدون نظارت والدین)
• بهبود عزت نفس (به عنوان مثال ، افزایش احساس اینکه او می تواند کار خود را خودش انجام دهد)
• کاهش رفتارهای مختل کننده (به عنوان مثال ، کاهش تعداد دفعات امتناع وی از پیروی از قوانین)
• رفتار ایمن تر در جامعه (به عنوان مثال ، دقت در هنگام عبور از خیابان ها)

ویژگی نتایج هدف چیست؟

• واقع بینانه باشد

• کاری باشد که فرزند شما قادر به انجام آن خواهد بود

• رفتاری که می توانید مشاهده و به آن نمره دهید 

• برنامه درمانی فرزند شما برای کمک به او بر اساس دستیابی به این اهداف تنظیم می شود.

دارو هایی که برای درمان بیش فعالی تجویز میشوند

ممکن است لازم باشد برای کمک به کنترل بیش فعالی، کودک داروهایی را مصرف کند. این داروها ممکن است برای کودکان یا بزرگسالان تجویز شود و در افراد مبتلا به ADHD یا بیش فعالی اثر آرام بخش دارند.

داروهایی که برای درمان بیش فعالی استفاده می شوند عبارتند از:

• دگز متیل فنیدات (فوکالین)

• دکستروآمفتامین-آمفتامین (آدرال)

• دکستروآمفتامین (دکسدرین، دکستروستات)

• لیزدکسامفتامین (ویوانس)

• متیل فنیدات (ریتالین)

برخی از این داروهای شیمیایی در صورت استفاده نادرست ممکن است اعتیاد آور باشند. پزشک یا متخصص بهداشت روان باید استفاده از دارو را برای کودک کنترل کند. بنابراین بهتر است در ابتدا از دارو های آرامبخش گیاهی مانند قطره لاویگل استفاده کنید. این قطره ترکیبی از عصاره گیاهان اسطوخودوس و سنبل الطیب است که بدون ایجاد اعتیاد دارویی در فرد، به افزایش آرامش و کنترل بیش فعالی کمک میکند.
همچنین پزشک به شما توصیه کند از محرکهایی که باعث ایجاد علائم بیش فعالی می شوند خودداری کنید. به عنوان مثال، ممکن است مصرف نوشیدنی های کافئین دار و شیرینی جات مانند نوشابه، قهوه، شکر و شکلات و …را ممنوع کند.

درمان می تواند به شما کمک کند تا بیش فعالی را کنترل کرده و تأثیرات منفی آن را بر زندگی خود محدود کنید.

آیا برنامه درمانی به بهبود رفتار فرزند شما کمک میکند؟

برای پی بردن به اینکه آیا برنامه درمانی موثر است یا خیر، باید بصورت مداوم بر رفتار و داروهای کودک نظارت داشته باشید. ویزیت های پزشک ، مکالمات تلفنی، چک لیست رفتارها، گزارش های کتبی از معلمان و کارت های گزارش رفتار کودک، ابزارهای رایج برای پیگیری پیشرفت کودک هستند.

برنامه های درمانی برای بیش فعالی معمولاً به تلاش طولانی مدت خانواده ها و مدارس نیاز دارد. برنامه های دارویی ممکن است پیچیده باشد و درمان های رفتاری نیاز به آموزش و صبر دارند. گاهی اوقات ممکن است پایبندی به آن برای همه سخت باشد. تلاش های شما سهم مهمی در ایجاد آینده ای سالم برای فرزند شما دارد. از پزشک متخصص اطفال خود بخواهید تا به شما در یافتن راه های درست برای ادامه برنامه درمانی کودک کمک کند.

اگر فرزند من به نتایج هدف خود نرسد چه اتفاقی می افتد؟

اکثر کودکانی که در سنین مدرسه بوده و به بیش فعالی مبتلا هستند وقتی به درمان جواب مثبت می دهند که برنامه درمانی آنها شامل دارو و رفتار درمانی منظم باشد.

اگر کودک شما به اهداف خود نرسیده است ، متخصص اطفال عوامل زیر را ارزیابی می کند:

• آیا نتایج هدف واقع بینانه بودند؟

• آیا اطلاعات بیشتری در مورد رفتار کودک لازم است؟

• آیا تشخیص صحیح بوده است؟

• آیا بیماری دیگری مانع درمان شده است؟

• آیا برنامه درمانی به درستی دنبال می شود؟

• آیا درمان شکست خورده است؟

در حالی که درمان بیش فعالی باید رفتار کودک شما را بهبود بخشد، اما ممکن است علائم کم توجهی، بیش فعالی و تکانشگری را به طور کامل از بین نبرد. کودکانی که با موفقیت درمان می شوند ممکن است هنوز با دوستانشان یا کار در مدرسه مشکل داشته باشند. با این حال، اگر کودک شما به طور واضح به درمان پاسخ مثبت ندهد ، پزشک متخصص اطفال باید طرح درمانی را دوباره ارزیابی کند و در صورت نیاز درمان دیگری را پیشنهاد دهد.

درمان های بیش فعالی که از نظر علمی اثبات نشده اند

احتمالا تبلیغات رسانه ای با عنوان “معجزه درمانی” برای بیش فعالی را دیده باشید. توجه داشته باشید که در مورد هر گونه ادعایی باید با دقت تحقیق کنید و معتبر بودن منبع این اطلاعات را نیز در نظر بگیرید. تا به امروز، هیچ درمان قطعی برای بیش فعالی کشف نشده است که از نظر علمی مورد تایید باشد و فقط برخی راه های درمانی وجود دارند که به بهبود شرایط کودک کمک میکنند.

آیا به زودی درمانی قطعی برای بیش فعالی ارائه میشود؟

در حال حاضر هیچ نشانه ای از درمان برای بیش فعالی وجود ندارد، اما تحقیقات برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نقش مغز در بیش فعالی و بهترین روشهای درمان این بیماری ادامه دارد.

آیا فرزند من در بزرگسالی نیز به بیش فعالی دچار است؟

بیش فعالی در بیشتر موارد تا بزرگسالی ادامه دارد. با این حال، با رشد نقاط قوت، ساختار محیط و استفاده از دارو در صورت لزوم، بزرگسالان مبتلا به ADHD می توانند زندگی بسیار سالم و نرمالی داشته باشند. همچنین در بعضی از مشاغل ، داشتن الگوی رفتاری با انرژی بالا می تواند یک مزیت باشد.